Ο λόφος της Ακρόπολης δεσπόζει πάνω από την πόλη των Αθηνών και αποτελεί το χώρο όπου βρίσκονται μερικά από τα σημαντικότερα πολιτιστικά μνημεία της ανθρωπότητας. Οι προσανατολισμοί των μνημείων, κατά τη διάρκεια της ημέρας εκμεταλλεύονται πλήρως το ηλιακό φως για να αναδείξουν τη μοναδική αρχιτεκτονική τους, ενώ η θέση τους τα καθιστά απρόσβλητα από τα φώτα της πόλης τη νύχτα, συνεπώς εδώ και πολλά χρόνια θεωρείται επιβεβλημένος ο φωτισμός του συνόλου του βράχου της Ακρόπολης και των μνημείων της, προκειμένου να αναδεικνύεται η τελειότητα του συνόλου. Οι σύγχρονες τεχνολογίες και τα προϊόντα στο φωτισμό των κτιρίων, επιτρέπουν τον αποτελεσματικότερο φωτισμό των μνημείων της Ακρόπολης.
Παρ’ όλα αυτά, ολόκληρος ο χώρος των μνημείων της Ακρόπολης έχει χαρακτηριστεί ως χώρος Παγκόσμιας Πολιτιστικής Κληρονομιάς και οποιεσδήποτε επεμβάσεις για την εγκατάσταση των φωτιστικών σωμάτων επιβάλλεται να ακολουθούν αυστηρούς κανόνες προκειμένου να μην αλλοιώσουν τη μορφή των μνημείων και να μην προκαλέσουν την παραμικρή φθορά. Το Σωματείο “Οι Φίλοι της Αθήνας”, υπό την προεδρία του σκηνοθέτη Μιχάλη Κακογιάννη, ο οποίος πρώτος οραματίστηκε το φωτισμό των μνημείων αυτών όπως τους αξίζει, ανέλαβε τη χρηματοδότηση όλων των απαραίτητων μελετών για το νυκτερινό φωτισμό των μνημείων της Ακρόπολης (Παρθενώνα, Ερέχθειο, Προπύλαια), για το Ωδείο Ηρώδου Αττικού, για το Ναό του Ηφαίστου (Θησείο) και για το μνημείο Φιλοπάππου. Για την επίτευξη του σκοπού αυτού, εξασφάλισε τις υπηρεσίες του διάσημου Γάλλου φωτιστή Pierre Bideau, γνωστού για το φωτισμό του Πύργου του Άϊφελ στο Παρίσι, καθώς και πλήθους άλλων μνημείων, o οποίος συνέταξε τις προκαταρκτικές προτάσεις του φωτισμού (φάση προμελέτης).
Στη συνέχεια, η Διεύθυνση Η/Μ μελετών του Γραφείου Δοξιάδη και προσωπικά ο Διευθυντής της Κώστας Κάπος, ανέλαβε την εκπόνηση της μελέτης εφαρμογής, βασισμένης στις καλλιτεχνικές προτάσεις του Bideau, αν και στην πορεία οι προτάσεις αυτές διαφοροποιήθηκαν κατά 70% λόγω των ιδιαιτεροτήτων του μνημείου. Η μελέτη είχε ως αντικείμενο τα παρακάτω:
• Προσδιορισμός επακριβών θέσεων τοποθέτησης των προβολέων στα μνημεία, ώστε να μην προσβάλλουν αισθητικά τις όψεις των μνημείων, δεδομένου ότι οι προβολείς που επιλέχθησαν είναι αρκετά ογκώδεις. Για το σκοπό αυτό ο μελετητής ζήτησε ειδικές προδιαγραφές απόχρωσης στους προβολείς, με ειδική παραγγελία στο εργοστάσιο της Philips Γαλλίας (απόχρωση προβολέων RAL 9001).
• Σχεδιασμός ειδικών ανοξείδωτων στηριγμάτων των προβολέων ώστε να μην υπάρχει ο κίνδυνος οποιασδήποτε βλάβης στα μνημεία. Τα στηρίγματα αυτά έπρεπε να είναι αισθητικά αποδεκτά, να μην είναι ορατά από απόσταση, να μην πακτωθούν σε οποιοδήποτε σημείο των μνημείων, να είναι κινητά και να αντέχουν σε ανεμοπιέσεις για ταχύτητες ανέμου πάνω από 160 km/hr.
• Προσδιορισμός της καλωδίωσης των προβολέων, δεδομένου ότι όλα τα καλώδια θα έπρεπε να διέλθουν εμφανώς και χωρίς καμία στήριξη.
• Τροφοδοσία των κυκλωμάτων και αυτοματισμοί έναυσης, έτσι ώστε οι απομακρυσμένοι μεταξύ τους πίνακες τροφοδοσίας να μπορούν να ανάβουν με ασύρματο τηλεχειρισμό. • Σύνταξη προδιαγραφών και παρουσίαση της μελέτης για έγκριση από το Κεντρικό Αρχαιολογικό Συμβούλιο.
Λόγω της μοναδικότητας των μνημείων δεν έπρεπε να υπάρξει καμία μόνιμη επέμβαση, φθορά ή αλλοίωση των χαρακτηριστικών αυτών και συνεπώς, η εγκατάσταση φωτισμού, στο σύνολό της, όφειλε να πληροί τις παρακάτω προϋποθέσεις και κανόνες, όπως αυτοί προσδιορίστηκαν από τον Κ. Κάπο:
• Δεν πρέπει να υπάρξουν εκσκαφές. Επιτρέπεται μόνο η προσωρινή επικάλυψη μερικών καλωδιώσεων με ελεύθερο και σαθρό χώμα εντελώς επιφανειακά.
• Όλες οι καλωδιώσεις οφείλουν να είναι επιφανειακές και τα καλώδια να μη στηρίζονται με μόνιμα μέσα στα αρχιτεκτονικά στοιχεία.
• Οι καλωδιώσεις πρέπει κατά το δυνατόν να κρύβονται πίσω από διάφορα αρχιτεκτονικά στοιχεία ώστε να μην αλλοιώνουν τη μορφή του μνημείου.
• Τα φωτιστικά σώματα πρέπει να στηρίζονται σε κινητές βάσεις, δυνάμενες να αφαιρεθούν ή να μετακινηθούν.
• Τα υλικά που επρόκειτο να χρησιμοποιηθούν δεν θα οξειδώνονται και δεν θα προκαλούν λεκέδες ή άλλες χημικές αντιδράσεις με τα αρχιτεκτονικά στοιχεία των μνημείων.
• Λόγω της επιφανειακής εγκατάστασης του φωτισμού, όλες οι καλωδιώσεις και τα φωτιστικά σώματα πρέπει να βρίσκονται σε σημεία μη προσβάσιμα από τους επισκέπτες του αρχαιολογικού χώρου.
• Αν και προσωρινή, η στήριξη των φωτιστικών σωμάτων πρέπει να είναι επαρκής για την αντιμετώπιση διαφόρων μηχανικών καταπονήσεων που θα μπορούσαν να τα ανατρέψουν (κραδασμούς, ανεμοπιέσεις, τυχαία λακτίσματα κτλ.).
• Μελλοντικά, και μετά την ολοκλήρωση των εργασιών συντήρησης των μνημείων, τα εξωτερικά φωτιστικά σώματα θα πρέπει να μπορούν να επανεγκατασταθούν επάνω σε κάποια μελλοντική μεταλλική περίφραξη του κάθε μνημείου εάν αυτό είναι αποδεκτό από την αρμόδια Αρχαιολογική Υπηρεσία.
Η ιδιαιτερότητα της μελέτης αυτής είναι η χρήση προβολέων πολύ μικρότερης ισχύος, ο καθένας από τους οποίους φωτίζει με ιδιαίτερο τρόπο το κάθε αρχιτεκτονικό στοιχείο ώστε να εξασφαλίζεται η αντίληψη του ανάγλυφου από απόσταση. Επιπλέον, οι εσωτερικές τοιχοποιίες φωτίζονται κατά τρόπο που να δημιουργεί την αίσθηση ενός εσωτερικού φωτός που προέρχεται από τα ίδια τα μνημεία και δεν προσπίπτει σε αυτά.
Έτσι, επιλέχθηκαν για χρήση 3 βασικοί τύποι προβολέων:
•1. Προβολείς για λαμπτήρες μεταλλικών αλογονιδίων με κεραμικό καυστήρα (τύπος CDM-T Philips) απόχρωσης 830 και θερμοκρασίας χρώματος 3000 °Κ (φυσικό λευκό χρώμα) ισχύος 35, 70 ή 150 W. Η θερμοκρασία των 3000 °Κ, η οποία είναι σχετικά χαμηλή, αποσκοπεί στην αποκάλυψη του χρώματος του μαρμάρου.
• 2.Προβολείς λαμπτήρων λευκού νατρίου υψηλής πίεσης (τύπος SDW-T Philips) με θερμοκρασία χρώματος 2500 °Κ (υπόλευκο/κίτρινο), ισχύος 100 W.
• 3.Προβολείς ανοικτής δέσμης, νατρίου υψηλής πίεσης (τύπος SON-T comfort Philips) ισχύος 100, 150 και 250 W, με θερμοκρασία χρώματος 2200 °Κ (ρόζ-πορτοκαλί).
Οι δύο πρώτοι τύποι των προβολέων χρησιμοποιήθηκαν για το φωτισμό των αρχιτεκτονικών στοιχείων του κάθε μνημείου (κίονες, μετόπες, αετώματα κτλ.) και συγκεκριμένων εξωτερικών τοιχοποιιών. Για τη δημιουργία πιο εντυπωσιακού φωτισμού με τονισμό του ανάγλυφου, χρησιμοποιήθηκαν ένας από τους δύο πρώτους τύπους προβολέων σε κάθε κίονα, ώστε το κάθε ορατό τεταρτημόριο να φωτίζεται από διαφορετικό τύπο προβολέα.
Η συγκέντρωση των δεσμών έγινε με ειδικά κρύσταλλα/φακούς (οριζόντιους ή κάθετους εκτατήρες) ώστε η δέσμη να είναι κάθετη κατά μήκος του κάθε κίονα, ή οριζόντια κατά μήκος κάποιας μετόπης. Ορισμένοι μάλιστα προβολείς απαιτούσαν τη χρήση αμμοβολισμένων προστατευτικών κρυστάλλων ώστε να έχουν εντελώς ομοιόμορφο φωτιστικό αποτέλεσμα επάνω σε τοίχους. Ο τρίτος τύπος προβολέα χρησιμοποιήθηκε για το φωτισμό των εσωτερικών τοίχων του κάθε μνημείου (σηκών) έτσι ώστε ο σχετικά χαμηλός φωτισμός και το πορτοκαλί χρώμα να δίνουν την εντύπωση ότι ο ίδιος ο τοίχος φεγγοβολεί ένα εσωτερικό φως που συμβολίζει το αρχαίο πνεύμα που ζει μέσα στα μνημεία αυτά.
Γενικά, υιοθετήθηκε η φιλοσοφία ότι τα μνημεία αυτά την εποχή που κατασκευάστηκαν είχαν ως πιθανό φωτισμό τη φωτιά, συνεπώς κάποιος αντίστοιχος φωτισμός είναι ο πλέον δόκιμος για την αρχιτεκτονική τους.
Εκτός από το φωτισμό των μνημείων, ιδιαίτερη σημασία έχει και ο φωτισμός του Βράχου της Ακρόπολης. Εδώ γίνεται πάλι η χρήση των προβολέων τύπου 1, ημιανοικτής δέσμης, με πρόσπτωση υπό γωνία στο βράχο και στο τείχος, έτσι ώστε αφενός να μη διαταράσσεται το οικοσύστημα της περιοχής που περιλαμβάνει γεράκια, κουκουβάγιες και άλλα αρπακτικά πτηνά και αφετέρου να τονίζεται το ανάγλυφο του ιερού Βράχου και του τείχους της Ακρόπολης. Ιδιαίτερη μέριμνα έχει ληφθεί σε όλα τα μνημεία, ώστε να μην είναι ορατοί από μακριά οι προβολείς ή οι δέσμες τους, αλλά μόνο το φωτιστικό αποτέλεσμα που επιφέρουν στα μνημεία.
Ειδικά για το νότιο τμήμα του Βράχου, το οποίο παρουσιάζει πολύ λιγότερο ανάγλυφο από το βόρειο, χρησιμοποιήθηκαν και αμμοβολισμένα κρύσταλλα, προκειμένου να μη γίνει ο Βράχος πιο φωτεινός από ότι τα ίδια τα μνημεία.
Συνολικά εγκαταστάθηκαν περίπου 800 προβολείς Philips για το φωτισμό των μνημείων, αλλά, παρ’όλα αυτά, η απορροφώμενη ισχύς έχει μειωθεί σημαντικά σε σύγκριση με τους προηγούμενους προβολείς. Μάλιστα, σημειώνεται ότι τόσο το μνημείο του Φιλοπάππου, όσο και ο ναός του Ηφαίστου (Θησείο) φωτίστηκαν για πρώτη φορά από καταβολής τους και το αποτέλεσμα χαρακτηρίστηκε εξαιρετικό.
Ιδιαίτερη μνεία πρέπει να γίνει στον Μιχάλη Κακογιάννη, χωρίς την πρωτοβουλία και το όραμα του οποίου, τίποτα δεν θα είχε πραγματοποιηθεί. Τα μέλη του σωματείου "Φίλοι της Αθηήνας" και ιδιαίτερα η Κυρία Ξένια Καλδάρα εργάστηκαν ανιδιοτελώς και με αφοσίωση, για την επίτευξη του σκοπού, ενώ η βοήθεια και οι οδηγίες του κ. Σπ. Οικονομόπουλου, ηλεκτρολόγου μηχανικού της ΥΣΜΑ (Υπηρεσία Συντήρησης Μνημείων Ακροπόλεως) υπήρξαν πολύτιμες και καθοριστικές.
ΠΡΟΜEΛETH ΦΩTIΣMOY: C.I.E.L. Pierre Bideau S.A. (δεν λειτουργεί πλέον)
ΜEΛETH EΦAPMOΓHΣ: Κώστας Κάπος, Μηχανολόγος Μηχ. M.Sc. ως Διευθυντής Η/Μ μελετών του Γραφείου Δοξιάδη και αποκλειστικός μελετητής του έργου.
EΠIBΛEΨH/ΔΙΟΙΚΗΣΗ ΕΡΓΟΥ: Κώστας Κάπος
KATAΣKEYH: J&P - ΑΒΑΞ
ΠΡΟΙΟΝΤΑ ΦΩΤΙΣΜΟΥ: PHILIPS ΕΛΛΑΣ Α.Ε.Β.Ε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου