Μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες, οι εφαρμογές αστικού φωτισμού στη χώρα μας εξαντλούνταν στην τοποθέτηση ενός απλού λαμπτήρα πυρακτώσεως με ένα τσίγκινο καπελάκι στους ιστούς της ΔΕΗ. Η τεχνική αυτή έχει επιβιώσει ακόμα και στις μέρες μας σε ορισμένα νησιά και παραδοσιακούς οικισμούς και ίσως αποτελεί και την πλέον ενδεδειγμένη μέθοδο φωτισμού των σοκακιών ανάμεσα στα παραδοσιακά κτίρια αυτών των περιοχών, γι’αυτό και δεν θα πρέπει να αλλάξει, κυρίως για λόγους αισθητικής και παράδοσης.
Ο όρος «αστικός φωτισμός» αποτελεί κάτι σχετικά νέο για τη χώρα μας. Οι δημόσιες υπηρεσίες, στα έργα που προκηρύσσουν εξακολουθούν να τον αναφέρουν ως «οδοφωτισμό», εντάσσοντάς τον στην ίδια κατηγορία με τον φωτισμό των οδικών αρτηριών και των αυτοκινητοδρόμων. Ομως, όπως θα δούμε παρακάτω, τα ζητούμενα από μία εγκατάσταση αστικού φωτισμού είναι διαφορετικά από αυτά που απαιτούνται για τον ασφαλή φωτισμό ενός αυτοκινητόδρομου.
Ως αστικό φωτισμό (απ’ευθείας μετάφραση του αντίστοιχου Αγγλικού όρου Urban Lighting) ορίζουμε τις εγκαταστάσεις αυτές που έχουν σκοπό να φωτίσουν τον περιβάλλοντα χώρο ενός πολεοδομικού ιστού, όπου κινούνται άνθρωποι, ποδήλατα και οχήματα με χαμηλές ταχύτητες, δηλαδή τον φωτισμό στα παρακάτω σημεία:
· Πεζόδρομοι
· Περιβάλλοντες χώροι κτιρίων
· Πάρκα
· Πλατείες
· Κήποι
· Προαστιακές οδοί
Σε αυτό το άρθρο θα εξετάσουμε τις δυνατότητες που μας δίνει η τεχνολογία στο σχεδιασμό μιας αποτελεσματικής και αισθητικά αποδεκτής εγκατάστασης αστικού φωτισμού, καθώς και τους κανόνες που ρυθμίζουν το σχεδιασμό αυτό. Ο οδικός φωτισμός αποτελεί ένα ξεχωριστό κεφάλαιο με το οποίο θα πρέπει να ασχοληθούμε σε μελλοντικές δημοσιεύσεις.
ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ
Η ιστορία του αστικού φωτισμού ξεκινάει πολύ πριν τη βιομηχανική επανάσταση. Από την κλασσική Ελλάδα και τη Ρώμη υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα από τις πρώτες προσπάθειες του ανθρώπου να κρατήσει το σκοτάδι και τους φόβους που αυτό δημιουργούσε, έξω από τις πόλεις του. Δαυλοί, λαδοφάναρα, πυρές και οτιδήποτε άλλο μπορούσε να παράγει φως, βοηθούσαν το διαβάτη να νοιώσει περισσότερο ασφαλής από τους κινδύνους της νύχτας.
Η βιομηχανική επανάσταση και η συνεπακόλουθη αστικοποίηση των πληθυσμών επέβαλε πιο συστηματικές προσπάθειες φωτισμού των δρόμων, κυρίως για λόγους ασφαλείας, αν και τα φανάρια φωταερίου στα αστικά κέντρα δεν αποτελούσαν τον ιδανικό φωτισμό που θα απέτρεπε την εγκληματικότητα. Η λογοτεχνία του 19ου αιώνα μας δίνει με γλαφυρό τρόπο μια ιδέα για τις συνθήκες που επικρατούσαν τις νύχτες στα σοκάκια του Λονδίνου ή του Παρισιού.
Η καθιέρωση του λαμπτήρα πυρακτώσεως έφερε μία πραγματική επανάσταση στην εξέλιξη του αστικού φωτισμού. Το Παρίσι ήταν η πρώτη Ευρωπαϊκή πρωτεύουσα που εγκατέστησε χιλιάδες λαμπτήρες στους δρόμους της, κερδίζοντας έτσι το χαρακτηρισμό της «πόλης του φωτός» και μειώνοντας ταυτόχρονα δραματικά τον αριθμό των εγκληματικών επιθέσεων.
Από τα τέλη του 19ου αιώνα και για 60 χρόνια δεν υπήρξαν δραματικές αλλαγές στην τεχνολογία του αστικού φωτισμού. Οι λαμπτήρες πυρακτώσεως αποτελούσαν το μοναδικό ίσως μέσον φωτισμού, ενώ δεν είχαν γίνει σοβαρές προσπάθειες να κατασκευαστούν αποτελεσματικά φωτιστικά σώματα, με το κύριο βάρος να πέφτει στην αισθητική τους.
Η τεχνολογία των λαμπτήρων εκκενώσεως υψηλής έντασης (high intensity discharge ή HID) αποτέλεσε τη δεύτερη επανάσταση στην εξέλιξη του αστικού φωτισμού. Ενώ ένας τυπικός λαμπτήρας πυρακτώσεως αποδίδει περίπου 8-10 lm/w (lumen/watt) καταναλισκόμενης ηλεκτρικής ισχύος, ένας λαμπτήρας HID (ατμών Νατρίου ή Υδραργύρου), ακόμα και ξεπερασμένης για την εποχή μας τεχνολογίας απέδιδε 40-75 lm/w, δηλαδή την πενταπλάσια φωτιστική ισχύ.
Το μειονέκτημα των νέων αυτών λαμπτήρων ήταν το αυξημένο κόστος των φωτιστικών σωμάτων και λαμπτήρων, ο «νεκρός» χρόνος που απαιτείται μεταξύ της σβέσης και της επανεκκίνησης των λαμπτήρων και ο χαμηλός δείκτης χρωματικής απόδοσης (Color Rendering Index ή CRI) σε σύγκριση με τους λαμπτήρες πυρακτώσεως, ο οποίος, με άριστα το 100 για το ηλιακό φως, κυμαίνεται στο 90-95 για ένα λαμπτήρα πυρακτώσεως και 25-45 για ένα λαμπτήρα HID Νατρίου ή Υδραργύρου. Ομως, η σημαντικά αυξημένη ένταση του φωτισμού για ίδιου μεγέθους ηλεκτρική κατανάλωση αποτέλεσε τον καθοριστικό παράγοντα που οι λαμπτήρες HID εκτόπισαν σταδιακά τους λαμπτήρες πυρακτώσεως από τις εγκαταστάσεις αστικού φωτισμού, σε συνδυασμό με την εξέλιξη της τεχνολογίας HID ώστε κάποιοι από τους λαμπτήρες αυτούς (Low Pressure Sodium) να φθάσουν να αποδίδουν μέχρι και 200 lm/w.
Ενα άλλο δυσμενές φαινόμενο που προκλήθηκε από την εκτεταμένη χρήση των λαμπτήρων HID ήταν η σημαντική αύξηση της άεργης ισχύος στα δίκτυα, εξ αιτίας των ισχυρών επαγωγικών ρευμάτων που προκαλούνται από τη διαδικασία λειτουργίας των λαμπτήρων αυτών. Ομως, σταδιακά το πρόβλημα αυτό εξαλείφθηκε με τη χρήση πυκνωτών στα φωτιστικά σώματα ή άλλων διατάξεων βελτίωσης του συντελεστή ισχύος (cosφ).
Την ίδια εποχή, η εξέλιξη των λαμπτήρων φθορισμού περιορίστηκε κυρίως στις εσωτερικές εγκαταστάσεις φωτισμού των κτιρίων και δεν έγινε εφικτή για εγκαταστάσεις αστικού φωτισμού μέχρι πρόσφατα, όπου πολλά φωτιστικά σώματα που διατίθενται, χρησιμοποιούν λαμπτήρες «οικονομίας» ή Compact Fluorescent Lamps (CFL), όπως είναι ο σωστός τεχνικός τους όρος.
Κατά την τελευταία πενταετία υπήρξε ραγδαία διάδοση των λαμπτήρων μεταλλικών αλογονιδίων σε κεραμικό καυστήρα, τύπου CDM. Οι λαμπτήρες αυτοί, αν και κατηγορίας HID, έχουν εξαιρετικά χαρακτηριστικά απόδοσης των χρωμάτων (CRI 80-90) και προσφέρουν μία ιδανική λύση που συνδυάζει χαμηλή κατανάλωση με έντονο φωτισμό υψηλής πιστότητας.
Στην Ελλάδα έχουν υιοθετηθεί πολλές και δυστυχώς (τις περισσότερες φορές) ακατάλληλες λύσεις αστικού φωτισμού, από τις διάφορες δημόσιες ή δημοτικές αρχές. Ακόμα και σε έργα που κατασκευάζονται αυτή την εποχή, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν γίνεται κανένας έλεγχος συμμόρφωσης με τις ισχύουσες ευρωπαϊκές και ελληνικές οδηγίες, ενώ δεν υπάρχει καμία αρμόδια αρχή που θα επέβαλλε περιορισμό της φωτορρύπανσης στις πόλεις που ζούμε.
Η ισχύουσα νομοθεσία περί δημοσίων και δημοτικών έργων δεν επιτρέπει στο μελετητή να προδιαγράψει με ακρίβεια τα φωτιστικά σώματα που αυτός θεωρεί κατάλληλα για την υλοποίηση της μελέτης του και τις περισσότερες φορές αυτά αντικαθίστανται, στην πορεία της ολοκλήρωσης του έργου, από φθηνά, χαμηλής ποιότητας φωτιστικά σώματα τα οποία δεν έχουν τα κατάλληλα φωτοτεχνικά χαρακτηριστικά.
Παρ’όλα αυτά, όλο και περισσότεροι μηχανικοί και αρχιτέκτονες δείχνουν ενδιαφέρον να ενημερωθούν για τις λύσεις και τα εργαλεία που είναι διαθέσιμα, προκειμένου να σχεδιάσουν μία σωστή εγκατάσταση αστικού φωτισμού. Το παρόν άρθρο, δεν μπορεί βέβαια να καλύψει όλο το φάσμα της απαιτούμενης ενημέρωσης ενός μηχανικού, αλλά θα προσπαθήσει να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση, με την ελπίδα του γράφοντος ότι θα δούμε σύντομα σημαντικές βελτιώσεις στον τρόπο σχεδιασμού και υλοποίησης των εγκαταστάσεων αυτών.
ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ
Βασική αρχή στο σχεδιασμό μιας εγκατάστασης αστικού φωτισμού είναι πάντα η ιδέα και το όραμα του σχεδιαστή. Πρέπει να αποφασίσει πρώτα απ’όλα τι «ατμόσφαιρα» θέλει να δημιουργήσει και αυτό φυσικά εξαρτάται από το περιβάλλον.
Μία μελέτη Αστικού Φωτισμού συνιστάται να έχει ως βασικό οδηγό την Ευρωπαϊκή προδιαγραφή CIE 136-2000, “Guide to the Lighting of Urban Areas”. Ειδικά για το φωτισμό των οδών κυκλοφορίας πεζών και ποδηλάτων πρέπει να ικανοποιούνται οι παρακάτω συνθήκες για τη διευκόλυνσή τους:
· Να μπορούν να προσανατολίζονται οπτικά μέσα στο περιβάλλον
· Να διακρίνουν εμπόδια στην πορεία τους
· Να αντιλαμβάνονται τις κινήσεις και τις προθέσεις άλλων ανθρώπων
· Να μπορούν να διαβάζουν τη σήμανση των οδών
· Να αναγνωρίζουν διάφορα σημεία αναφοράς, δοχεία απορριμάτων, κράσπεδα, πυροσβεστικούς κρουνούς κλπ.
· Να απολαμβάνουν την εμφάνιση του δρόμου και του περιβάλλοντος.
Για το λόγο αυτό, πρέπει να γίνονται υπολογισμοί των διαφόρων λύσεων φωτισμού, όχι μόνο για την οριζόντια ένταση του φωτισμού στο επίπεδο του εδάφους, αλλά και ημικυλινδρικά, σε ύψος 1,50 μ. προσομοιώνοντας με αυτό τον τρόπο έναν άνθρωπο που κινείται μέσα στο περιβάλλον.
Επίσης, ενώ η επιρροή θάμβωσης πρέπει να ρυθμίζεται με βάση τις οδηγίες της CIE 115-1995, πρέπει παρ’όλα αυτά να εξασφαλίζεται μία ευχάριστη ατμόσφαιρα στον περιπατητή, συνεπώς ένα μικρό θαμβωτικό αποτέλεσμα μπορεί να γίνει αποδεκτό για το σκοπό αυτό, προκειμένου αυτός να μπορεί να διακρίνει τα δένδρα, τους θάμνους και τα άλλα αντικείμενα που βρίσκονται γύρω του.
Η χρωματική απόδοση της φωτιστικής πηγής έχει μεγάλη επιρροή στο φωτιστικό αποτέλεσμα, συνεπώς αποτελεί μία σημαντική παράμετρο στο σχεδιασμό του φωτισμού, όπως προσδιορίζεται και από την προδιαγραφή CIE 94-1993 (Guide for floodlighting). Από μελέτες πού έγιναν πρόσφατα, για ίδια επίπεδα φωτισμού σε ένα χώρο, η αντίληψη τουπεριβάλλοντος είναι πολύ καλύτερη όταν αυτό φωτίζεται από λαμπτήρες υψηλού δείκτη CRI (> 80).
H τοποθέτηση φωτιστικών σωμάτων ανάμεσα σε δένδρα είναι επίσης άλλη μία σημαντική παράμετρος, οι αρχές της οποίας ορίζονται στην προδιαγραφή CIE 32-1997.
Γενικά, και σύμφωνα με τις παραπάνω προδιαγραφές, για πάρκα, τα ελάχιστα επίπεδα φωτισμού που πρέπει να επιτυγχάνονται σε περιοχές κυκλοφορίας πεζών είναι τα ακόλουθα:
ΕΗ avg = 5,00 lux, ΕΗ min = 2,00 lux, ESC min = 2,00 lux
Παρ’όλα αυτά, είναι δυνατόν να επιλεγεί η εφαρμογή διαφορετικής Προδιαγραφής, όπως αυτή ορίζεται στο Πρότυπο CIE Publication No115 "Recommendations for the lighting of roads for motor and pedestrian traffic” στην οποία συνιστώνται κατηγορίες φωτισμού σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα:
| ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΖΟΔΡΟΜΟΥ | ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΦΩΤΙΣΜΟΥ | Eh avg (Lux) | Eh min (Lux) |
| Δρόμοι υψηλού γοήτρου | Ρ1 | 20 | 7,5 |
| Δρόμοι με έντονη νυχτερινή κίνηση πεζών και ποδηλάτων | Ρ2 | 10 | 3 |
| Δρόμοι με μέση νυχτερινή κίνηση πεζών και ποδηλάτων | Ρ3 | 7,5 | 1,5 |
| Δρόμοι με ελάχιστη νυχτερινή κίνηση πεζών και ποδηλάτων, που σχετίζεται με παρακείμενες ιδιοκτησίες | Ρ4 | 5 | 1 |
| Δρόμοι με ελάχιστη νυχτερινή κίνηση πεζών και ποδηλάτων, που σχετίζεται με παρακείμενες ιδιοκτησίες, όπου όμως είναι σημαντική η ανάδειξη του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα του περιβάλλοντος | Ρ5 | 3 | 0,6 |
| Δρόμοι με πολύ ελάχιστη νυχτερινή κίνηση πεζών και ποδηλάτων, που σχετίζεται με παρακείμενες ιδιοκτησίες, όπου όμως είναι σημαντική η ανάδειξη του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα του περιβάλλοντος | Ρ6 | 1,5 | 0,2 |
| Δρόμοι όπου απαιτείται μόνο η οπτική καθοδήγηση που παρέχεται από το φωτιστικό σώμα. | Ρ7 | - | - |
Eίναι αυτονόητο ότι η τήρηση των προαναφερομένων προδιαγραφών εξασφαλίζει ότι δεν θα παρατηρούνται ανεπιθύμητες παρενέργειες στο οικοσύστημα της περιοχής από φωτορρύπανση. Αλλωστε, το μικρό σχετικά ύψος των ιστών που συνήθως επιλέγονται σε εγκαταστάσεις αστικού φωτισμού (3,50-5,00 μ.) και οι ανακλαστικές και σκιαστικές διατάξεις των φωτιστικών, πρέπει να εξασφαλίζουν ότι δεν θα διαχέεται ακτινοβολία προς τον ουρανό και τα ψηλότερα κλαδιά που φιλοξενούν πουλιά σε μία περιοχή φύτευσης, γι αυτό και οι ακαλαίσθητες «μπάλλες» που έχουν γεμίσει τις πλατείες και τα πάρκα μας κρίνονται εντελώς ακατάλληλες.
Τέλος, τα φωτιστικά σώματα που θα επιλεγούν, πρέπει να έχουν μεγάλη αντοχή στο βανδαλισμό και στις μηχανικές καταπονήσεις (δείκτη ΚΙ 9-10) και υψηλό βαθμό στεγανότητας (>ΙΡ65).
ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΦΩΤΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ
Στην εποχή μας έχουμε στη διάθεσή μας πλήθος εργαλείων και προϊόντων φωτισμού που μας βοηθούν να υλοποιήσουμε τις ιδέες μας στο σχεδιασμό μιας εγκατάστασης αστικού φωτισμού. Επίσης, όπως προαναφέρθηκε, υπάρχουν πλέον αρκετές τεχνικές οδηγίες από τις αρμόδιες ευρωπαϊκές επιτροπές που μας καθοδηγούν όσον αφορά τους κανόνες που πρέπει να ακολουθούμε για μία ασφαλή, λειτουργική και αισθητικά άρτια εγκατάσταση.
Στο διαδίκτυο διατίθενται δωρεάν κάποια πάρα πολύ καλά προγράμματα φωτοτεχνικών υπολογισμών εσωτερικών και εξωτερικών χώρων, τα οποία βελτιώνονται συνεχώς και μπορούν να βοηθήσουν το μελετητή να προσδιορίσει τα επίπεδα φωτισμού ανάλογα με το είδος και τη διάταξη των φωτιστικών σωμάτων που θα επιλέξει. Τέτοια προγράμματα, όπως τα Calculux, Relux και Dialux δέχονται βιβλιοθήκες φωτιστικών σωμάτων από τους περισσότερους μεγάλους κατασκευαστές ειδών φωτισμού, οι οποίες επίσης διατίθενται δωρεάν στο διαδίκτυο στις αντίστοιχες ιστοσελίδες των κατασκευαστών αυτών και αποτελούν πολύτιμα βοηθήματα στη σύνταξη μιας φωτοτεχνικής μελέτης. Τα προγράμματα αυτά δίνουν αναλυτικά στοιχεία και γραφικές παραστάσεις των εντάσεων φωτισμού που επιτυγχάνονται στον περιβάλλοντα χώρο ή στον δρόμο, βάσει στοιχείων γεωμετρίας, χρώματος, υλικού και υφής που θα περιγράψει ο χρήστης για κάθε επιφάνεια. Παρ’όλα αυτά, συνιστάται, μετά το πέρας της κατασκευής, ο μελετητής να λάβει επιτόπια στοιχεία με τη βοήθεια μίας απλής συσκευής φωτομέτρησης (λουξόμετρου), προκειμένου να επαληθεύσει και να βαθμονομήσει τους υπολογισμούς του για μελλοντικές μελέτες.
ΕΠΙΛΟΓΗ ΦΩΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ
Οπως προαναφέρθηκε, κάθε μεγάλος κατασκευαστής φωτιστικών σωμάτων στην Ευρώπη, διαθέτει πληθώρα προϊόντων και φωτιστικών διατάξεων τα οποία έχουν τη δυνατότητα να επιτύχουν το επιθυμητό φωτιστικό αποτέλεσμα και την «ατμόσφαιρα» που θέλει να δώσει ο μελετητής. Ανεξάρτητα λοιπόν με την εταιρεία κατασκευής που θα επιλεγεί, η μελέτη θα πρέπει να επικεντρωθεί στην επιλογή των χαρακτηριστικών που θα ικανοποιούν τις παρακάτω βασικές παραμέτρους:
Α. ΦΩΤΟΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΦΩΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ
Τα φωτοτεχνικά χαρακτηριστικά ενός φωτιστικού σώματος έχουν να κάνουν με τον τρόπο που αυτό διαχέει το παραγόμενο φως από την σημειακή πηγή (λαμπτήρα). Πρέπει δηλαδή να επιλεγεί μία φωτιστική διάταξη που θα εξασφαλίζει τη σωστή κατανομή του φωτός στις επιφάνειες που θέλουμε να φωτίσουμε, χωρίς μεγάλες διακυμάνσεις στα επίπεδα του φωτισμού, και με ελεγχόμενη διάχυση του φωτός στον περιβάλλοντα χώρο, ώστε το διαχεόμενο φως να μην δημιουργεί έντονη θάμβωση στον παρατηρητή.
Υπάρχουν διαφορετικού τύπου ανακλαστικά κάτοπτρα για τον φωτισμό επιφανειών οδών ή πλατειών. Επίσης διατίθενται περσιδωτές διατάξεις για φωτισμό του περιβάλλοντος χώρου σε πλατείες ή πάρκα, καθώς και αμμοβολισμένα ή γαλακτόχρωμα κρύσταλλα (bowls) που επιτρέπουν την ομοιόμορφη διάχυση της ακτινοβολίας στο περιβάλλον, όπου αυτό απαιτείται.
Γενικά πρέπει να γίνεται προσπάθεια να μην υπάρχει υπερβολικός φωτισμός των γύρω κτιρίων, ο οποίος θα ενοχλούσε τους ενοίκους, ενώ ένας ελαφρός διάχυτος φωτισμός θεωρείται αναγκαίος.
Ενα ακόμη σημαντικό στοιχείο είναι η επιλογή των φωτιστικών σωμάτων να γίνεται κατά τρόπο που δεν θα απαιτείται υπερβολικά πυκνή διάταξή τους στο χώρο, γιατί ένα «δάσος» φωτιστικών ιστών θα αλλοιώσει ανεπανόρθωτα τη μορφή του χώρου αυτού.
Β. ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΦΩΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΙΣΤΩΝ
Η αισθητική των ίδιων των φωτιστικών σωμάτων δεν θα πρέπει να είναι διαφορετική από την αισθητική και την αρχιτεκτονική μορφή του περιβάλλοντος χώρου.
Ενα υπερβολικά μοντέρνο φωτιστικό σώμα, ανεξάρτητα από τον ευφυή σχεδιασμό του και τα πρωτοποριακά υλικά κατασκευής του, θα είναι εντελώς παράταιρο και αισθητικά «προσβλητικό» μέσα σε μία περιοχή με παλαιά, πέτρινα ή διατηρητέα κτίρια. Αντίθετα, ένα ορειχάλκινο φαναράκι, αντίγραφο παλαιάς γκαζόλαμπας, επάνω σε σκαλιστό χυτοσιδηρό ιστό, θα φαντάζει ξένο, όταν τοποθετηθεί στον περιβάλλοντα χώρο ενός σύγχρονου εμπορικού κέντρου ή ξενοδοχείου.
Επίσης ο μελετητής θα πρέπει να εξετάσει τη δυνατότητα πολλών κατασκευαστών να παραδώσουν τα φωτιστικά τους σώματα και τους συνοδευτικούς ιστούς τους σε προεπιλεγμένους χρωματισμούς RAL που θα «δένουν» με τα χρώματα του περιβάλλοντος.
Μία σημαντική συμβουλή για ένα νέο μελετητή θα ήταν να επισκέπτεται τις εκθέσεις των κατασκευαστών και να παίρνει μία ιδέα για το πραγματικό μέγεθος των φωτιστικών σωμάτων, το οποίο είναι πάντα μεγαλύτερο από αυτό που ο ίδιος φαντάζεται, επιλέγοντάς το μέσα από ένα κατάλογο. Ετσι θα αποφύγει δυσάρεστες εκπλήξεις όταν τα σώματα παραδοθούν στο έργο.
Γ. ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΛΑΜΠΤΗΡΩΝ
Η επιλογή των λαμπτήρων είναι ίσως μία από τις σημαντικότερες ενέργειες στο σχεδιασμό μιας εγκατάστασης αστικού φωτισμού. Οπως προαναφέρθηκε, η εξέλιξη της τεχνολογίας, μας προσφέρει πληθώρα λύσεων, αν και στη συντριπτική τους πλειοψηφία, τα τελευταία χρόνια έχουν επικρατήσει οι λαμπτήρες HID μεταλλικών αλογονιδίων σε κεραμικό καυστήρα, τύπου CDM.
Oι λαμπτήρες αυτού του τύπου που χρησιμοποιούνται σε εγκαταστάσεις αστικού φωτισμού έχουν στην πλειοψηφία τους ισχύ 70, 100 ή 150W με απόδοση περίπου 6000, 9000 ή 13000 lumen αντίστοιχα. Παράγονται σε διαφορετικούς τύπους κάλυκα, ανάλογα με το φωτιστικό σώμα (G12, E27, ΤD) και έχουν πολύ ικανοποιητική απόδοση και χρόνο ζωής (περίπου 8-10.000 ώρες, που μεταφράζεται σε 4-5 έτη λειτουργίας).
Σε λιγότερες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται αυτού του τύπου οι λαμπτήρες με ισχύ 20 και 35W (κυρίως σε στυλίσκους φωτισμού τύπου bollards) ή με ισχύ 250W σε μεγάλου ύψους ιστούς οδοφωτισμού (>10μ.).
Οι λαμπτήρες αυτοί έχουν πολύ καλά χαρακτηριστικά χρωματικής απόδοσης (CRI = 80-90) και εκπέμπουν λευκό φώς σε θερμοκρασία 3000οΚ (πιο ζεστή απόχρωση) και 4200οΚ (πιο ψυχρό λευκό φως). Η επιλογή της απόχρωσης του λαμπτήρα είναι πολύ σημαντική για το τελικό αποτέλεσμα και γενικά πρέπει να ακολουθείται ο κανόνας «ζεστά, γήινα υλικά περιβάλλοντος (χώμα, γήινες αποχρώσεις, πορόλιθος κλπ)= ζεστός φωτισμός» και αντίστοιχα «ψυχρά υλικά περιβάλλοντος (μάρμαρο, γρανίτης, γκρί πέτρα, τσιμέντο κλπ) = ψυχρός φωτισμός».
Ενας άλλος τύπος λαμπτήρα που χρησιμοποιείται σπανιότερα είναι αυτός του λευκού Νατρίου (τύπου SDW) ό οποίος αποδίδει το λευκό χρώμα σε απόχρωση λαμπτήρα πυρακτώσεως (2700οΚ), αλλά με ελαφρώς κατώτερη χρωματική απόδοση και μικρότερη ένταση φωτισμού για την ίδια ισχύ των λαμπτήρων CDM.
Ειδικά σε χαμηλούς στυλίσκους φωτισμού τύπου bollard με κάλυκα Ε27, συνηθίζεται να τοποθετούνται λαμπτήρες οικονομίας τύπου CFL, κυρίως με ισχύ 18-25W. Οταν ο μελετητής κάνει αυτή την επιλογή, καλό είναι να επιλέγει λαμπτήρες με απόχρωση 830 (3000οΚ). Οι λαμπτήρες αυτοί έχουν το πλεονέκτημα της άμεσης επαναφοράς μετά από στιγμιαία διακοπή ρεύματος.
Η επιλογή λαμπτήρων πυρακτώσεως αλογόνου θα πρέπει να αποφεύγεται, λόγω της υψηλής κατανάλωσης ενέργειας και του μικρού χρόνου ζωής τους (~2500 ώρες), αν και οι λαμπτήρες αυτοί έχουν σχεδόν τέλειο δείκτη χρωματικής απόδοσης. Παρ’όλα αυτά, και επειδή όπως προαναφέρθηκε, οι λαμπτήρες HID όταν σβήσουν χρειάζονται περίπου 4-7 λεπτά για να ξαναλειτουργήσουν, σε περιοχές που είναι σημαντική η παράμετρος της ασφαλείας ενδείκνυται η παράλληλη εγκατάσταση μικρού αριθμού φωτιστικών με λαμπτήρες αλογόνου οι οποίοι θα επανέλθουν αμέσως σε περίπτωση στιγμιαίας διακοπής του ρεύματος (από πτώση τάσης ή κεραυνό).
Η τεχνολογία solid state μας υπόσχεται σημαντικές εξελίξεις στον τομέα των φωτοδιόδων (LED) αλλά, επί του παρόντος, εκτός από ορισμένους μεγάλους κατασκευαστές οι οποίοι προσφέρουν προϊόντα LED για αρχιτεκτονικό κυρίως φωτισμό, ο αστικός φωτισμός δεν έχει επωφεληθεί ιδιαίτερα από τη διαθεσιμότητα τέτοιων προϊόντων, εκτός από κάποια φωτιστικά προσδιορισμού θέσης (markers) που διατίθενται στην αγορά. Συνυπολογίζοντας όμως το γεγονός της εξαιρετικά μικρής κατανάλωσης των φωτοδιόδων και του μεγάλου χρόνου ζωής τους (50-100.000 ώρες), είναι βέβαιο ότι σύντομα θα δούμε περισσότερα διαθέσιμα προϊόντα αστικού φωτισμού, αν και το κόστος τους επί του παρόντος είναι απαγορευτικό για τις απαιτούμενες εντάσεις φωτισμού, στις περισσότερες εφαρμογές.
Δ. ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ
Υπάρχουν αυτόνομες και εξαρτώμενες διατάξεις για την αφή και σβέση μιας εγκατάστασης αστικού φωτισμού.
Οι αυτόνομες διατάξεις λειτουργούν είτε χειροκίνητα, είτε με τη βοήθεια διατάξεων φωτοκυττάρων και χρονοδιακοπτών, τα οποία ενεργοποιούν τα ρελαί τροφοδοσίας των κυκλωμάτων.
Οι εξαρτώμενες διατάξεις είναι αυτές που λειτουργούν βάσει κάποιου καθορισμένου σήματος από τρίτο παροχέα, όπως η ΔΕΗ η οποία διαθέτει φερόμενη συχνότητα στο δίκτυό της για την αφή και σβέση των οδοφωτισμών.
Επίσης, στην αγορά διατίθενται διατάξεις εξοικονόμησης της ενέργειας με ηλεκτρονικά ballast και συστήματα dimming των λαμπτήρων, έτσι ώστε μετά από κάποια ώρα, όταν η κυκλοφορία έχει ελαχιστοποιηθεί, ο φωτισμός μπορεί να μειωθεί στο 80% ή ακόμα και στο 50% με επακόλουθη σημαντική εξοικονόμηση της καταναλισκόμενης ενέργειας. Οι διατάξεις αυτές, εξ’αιτίας των προηγμένης τεχνολογίας ηλεκτρονικών ballast εξασφαλίζουν και μεγαλύτερο χρόνο ζωής στους λαμπτήρες μιας εγκατάστασης. Ο μελετητής πρέπει όμως να υπολογίζει πάντα πιο είναι το κόστος μιας τέτοιας επένδυσης και κατά πόσο αυτό μπορεί να αποσβεστεί κατά τη διαρκεια της ζωής της εγκατάστασης.
ΕΠΙΛΟΓΟΣ
Ενα άρθρο από μόνο του δεν είναι δυνατόν να καλύψει όλες τις παραμέτρους, τους κανόνες και τις αισθητικές επιλογές που πρέπει να διέπουν το σχεδιασμό μιας εγκατάστασης αστικού φωτισμού. Παρ’όλα αυτά, με όσα αναφέρονται στο άρθρο αυτό, ο γράφων ελπίζει ότι κατάφερε να δώσει μία ιδέα του πόσο σημαντικό είναι το κεφάλαιο «αστικός φωτισμός» και πόσο έχει παραμεληθεί μέχρι σήμερα στη χώρα μας. Ας ελπίσουμε ότι στο μέλλον η κατάσταση αυτή θα αλλάξει, με τη βοήθεια όλων αυτών που εμπλέκονται στο σχεδιασμό και την υλοποίησή του.
10 σχόλια:
fewtrewtrew
Δεν τα ξέρεις καλά τα πράματα η νυχτερινή ασφάλεια βελτιώθηκε απο τις αρχές του 19 αιωνα απο το φωταέριο και συγκεκριμένα στην pall mall του λονδίνου το 1807 οταν φωτίστικαν για πρώτη φορα οι δρόμοι είχε ραγδαία ανάπτυξη γιατι μείωσε την εγκληματικότητα και η ασφάλεια των δρόμων δεν ήταν χειρότερη απο σήμερα υπάρχουν αποδείξεις οτι το φωταέριο είχε μειώση κατακόρυφα την εγκληματικότητα ενω με το ηλεκτρικό φως δεν υπάρχει η παραμικρή απόδειξη.Η νύκτες ηταν επικύνδινες στο μαισαίωνα η τον 18 αιώνα τον 16 αιώνα στο παρίσι έφτασαν στο σημείο να κυκλοφορούν με σωματοφύλακες μετα την δύση του ηλίου και αυτό γιατι την εποχη του βασιλια Ερίκου β 15 άνθρωποι δολοφονούνταν κάθε βράδυ και ο αριθμός αυτος δεν ήταν τρομακτικός αριθμός για το παρίσι αλλά ήταν τρομακτικός επειδή αυτός ο αριθμός ηταν ο χαμηλότερος στην ευρώπη το παράδειγμα του παρίσιου με τους σωματοφύλακες το ακολούθησαν πολλές ευρωπαικες πόλεις ακόμα και στην ελλάδα οι ευγενείς είχαν δικό τους σωματοφύλακα επη εποχή ιωάννη καποδίστρια. Το φωταέριο έφερε μια πραγματική επανάσταση στην εξέλιξη του αστικού φωτισμού στην ελλάδα άργισε λίγο να έρθει η μειωση της εγκληματικότητας στις ευρωπαικές πόλεις στις αρχές του 19 αιώνα έφερε και άλλα πλεονεκτήματα οπως η δημιουργία της νυκτερινής ζώης η τόνωση της παγκόσμιας οικονομίας και ειδικά στις δυτικες χώρες το ωράριο εργασίας αυξήθηκε το ίδιο και η παραγογικότητα επίσης η μόρφώση τον ανθρώπων αυξήθηκε σημαντικά και αυτό ήταν σημαντικό γιατι έφερε την δέυτερη βιομηχανική επανάσταση.Με τον ηλεκτροφωτισμό πάλλι η τεχνολογία είναι μύθος υπάρχουν παραδείγματα όπως τεχνολογία των λαμτήρων νατρίου χαμηλής πίεσης εφέυρεση του 1932 είναι πιο ενεργειακά αποδοτική απο τι η νατρίου υψηλής πίεσης που εφευρέθηκαν το 1966 και είναι η πιο διαδεδομένη σήμερα οι λαμτήρες ατμών υδραργύρου εφέυρεση και αυτή του 1932 και αυτη είναι η παλαιότερη τεχνολογία HID και έχει την μεγαλύτερη διάρκεια ζωής απο όλες τις HID και η τεχνολογία μεταλλικών αλογωνιδίων είναι ενα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας επίσης το 1966 αλλα έφτασε στην παραγωγή το 1994 και έχει την μικρότερη διάρκεια ζωής από ολες τις HID και νατριου ηψηλής πίεσης HPS έχουν την διπλάσια διάρκεια ζωής καταναλώνοντας την ίδια ενέργεια με μεταλλικων αλογωνιδίων αλλα ακόμα και οι νατρίου υψηλής πίεσης έχουν χαμηλότερη ενεργειακή απόδοση απο ότι οι προγενέστερες νατρίου χαμηλής πίεσης.Οι δρόμοι του 19 αιώνα κατα την διάρκεια της νύκτας ηταν πιο ασφαλείς και απο σήμερα και υπάρχουν αποδείξεις για αυτό
Κατα τη διάρκεια του μεσαίωνα νύχτες ηταν επικύνδινες ηταν μια εποχή που οι εγκληματίες οι ομοφυλόφιλοι και οι μεθυσμένοι περιπλανιόνταν στους δρόμους ηταν πανεύκολο για μια εγκληματική επίθεση και ο λόγος εντελώς ανύπαρκτος φωτισμός δρόμων το ίδιο και την εποχή της αναγέννησης τον 16 αιώνα.Στο μεσαίωνα υπήρχε μια απαγόρευση κυκλοφορίας τη νύκτα αλλά την παραβίαζε πολύς κόσμος επειδή δεν υπήρχε αστυνομία να τους εμποδίσει και οι εγκληματικές επιθέσεις εξαιρετικά υψηλές κατα τη διάρκεια της νύκτας την εποχή της αναγέννησης 16ος αιώνας ενα άλλο μέτρο βγήκε οι σωματοφύλακες αρχικά στο Παρίσι και μετά σε ολόκληρη την ευρώπη κατα τη βασιλεία Φραγκίσου Α και του Ερρίκου Β εφαρμόστηκε αυτός ο νόμος για πρώτη φορά στο Παρίσι.Τον 17ο αιώνα βελτιώνονται λίγο τα πράματα απο την εισαγωγή κεριών στις δύο Σεμτεβρίου του 1667 ήταν μια επαναστατική χρονιά Παρίσι ήταν η πρώτη περιοχή στο κόσμο που φώτισε τους δρόμους βελτιώνοντας λίγο τα ποσοστά εγκληματικότητας και ή ενέργεια αυτή ηταν απο ένα υπολοχαγό της αστυνομίας ο nicolas de la Reynie απο αυτον ξεκίνησε στο Παρισι και μετά σε λίγα χρόνια σε ολόκληρη την ευρώπη.Τον 18ο αιώνα γίνεται αντικατάσταση κεριών απο λάμπες πετρελαίου αρχικά ξεκίνησε το 1759 αλλά δεν ήταν μέχρι το 1766 όταν η ανάπτυξη τους ηταν ραγδαία εκτοπίζοντας όλα τα κεριά και για λίγο περισσότερο φως σκότωναν φάλαινες για λάδι και πάλλι λιγο παραπάνω φως έδιναν.Η μεγάλη επανάσταση ήρθε με το φωταέριο ανακαλύφθηκε λίγες δεκαετίες μετα τη βιομηχανική επανάσταση το 1792 απο τον william Murdoch και η πρώτη πόλη περιοχή στο κόσμο ηταν η pall mall του λονδίνου το 1807 τότε δημιούργήθηκε πραγματικά η νυχτερινή ζωή και η νύκτα δεν είναι πλέον συνυφασμένη γεμάτη απο εγκληματίες ομοφυλόφιλους και μεθυσμένους αλλά σε ένα μοχλό οικονομικής ανάπτυξης απο τον 19ο αιώνα όλος ο κόσμος άρχισε να βγαίνει απο τα σπίτια κατα τη διάρκεια της νύχτας και να ψυχαγωγείται και παράλληλα βοηθώντας την ανάπτυξη σε όλες τις δυτικές χώρες αρχικά ξεκίνησε απο τα εργοστάσια κλωστουφαντουργίας αλλα λίγο μετά επεκτάθηκε παντού και ακόμα στη μόρφωση του ανθρώπου για αυτο ηπήρξε η δεύτερη βιομηχανική επανάσταση στο παρίσι μια λεωφόρος η λεγόμενη champs elysees και άλλες είχαν περισσότερα νυχτερινά μαγαζιά ακόμα και απο σήμερα η ασφάλεια και η μείωση εγκληματικότητας έφεραν ψυχαχωγία και τονώση της παγκόσμιας οικονομιάς.Μερικά χρόνια μετά το 1879 ο thomas edison ανακάλυψε το ηλεκτρικό φώς την γνωστή λάμπα πυρακτώσεως αν και πιο παλιά ειχε βρεθεί το ηλεκτρικό φως απο τον sir humphry davy ήταν η λεγόμενη λάμπα βολταικού τόξου η λάμπα πυρακτώσεως του edison είχε μικρότερα έξοδα συντήρησης παρόλα αυτά κυρίως στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1880 δεν ήταν και λίγες οι εγκαταστάσεις επειδή έδιναν περισσότερο φως απο τους λαμτήρες πυρακτώσεως ακόμα και απο τη δεκαετιά του 1880 είχε έτονο ανταγωνισμό με τον λαμτήρα πυρακτώσεως που τελικά επικράτησε το 1932 η ανακάλυψη της τεχνολογιάς εκκένωσης που εξελίχθηκαν απο τον λαμτήρα βολταικού τόξου και απο τον peter cooper το 1901 άρχισαν να αλλάζουν τον αστικό φωτισμό η δυο λάμπες η νατρίου χαμηλής πίεσης LPS και η άλλη ατμών υδραργύρου υψηλής πίεσης high pressure mercury vapour που ανήκουν στην πιο παλιά κατηγορία HID έχουν μεγάλη φωτεινότητα το ίδιο και η νατρίου χαμηλης πίεσης παρόλα αυτα μέχρι και το 1960 έιχαν σχετικά περιορισμένη ανάπτυξη όπως και οι λαμτήρες φθορισμού το 1938 οι λεγόμενες τότε Τ17.Απο το 1879 που εφευρέθηκαν οι λαμτήρες πυρακτώσεως έως και το 1960 οι περισσότερες εφαρμογές φωτισμού βασίζονται στο λαμτήρα πυρακτώσεως τι δεκαετία του 1950 έκαναν την εμφάνιση τους οι λαμτήρες φθορισμού Τ12 αλλά μέχρι και το 1960 η λαμπα πυρακτώσεως ήταν η επικρατέστερη όλων απο το 1960 και μετα τα πράματα αλλάζουν οι λαμτήρες ατμών υδραργύρου υψηλής πίεσης άρχισαν να εκτοπίζουν τους λαμτήρες πυρακτώσεως απο τις εγκαταστάσεις αστικου φωτισμού προσφέροντας μεγάλους χρόνους ζωής και υψηλά ποσοστά αποδοτικότητας μείωνοντας τα έξοδα συντήρησης προσφεροντας τριπλάσια φωτεινότητα
Τη δεκαετία του 60 οι λαμτήρες ατμων υδραργύρου είναι οι πιο δημοφιλής στις εγκαταστάσεις του αστικού φωτισμού το 1965-1966 ένας νέος τυπος λαμτήρα HID ανακαλύφθηκε ο λαμτήρας νατριου υψηλής πίεσης HPS αλλα δεν ήταν μέχρι το 1970 όταν HPS λαμτήρες άρχισαν οι κατασκευαστές φωτιστικών σωμάτων να φτιάχνουν και να κάνουν τις πρώτες εγκαταστάσεις αστικού φωτισμού αυτός ο τύπος λαμτήρων έχει αρκετα μεγάλη ενεργειακή απόδοση. Την ίδια εποχή 1965-1966 οι λαμτήρες μεταλλικών αλογονιδίων ανακαλύφθηκαν άλλα δεν παρουσίασαν μεγάλη ανάπτυξη όπως οι HPS λαμτήρες και έχουν αλλάξει απο τότε για παράδειγμα οι λαμτήρες μεταλλικών αλογονιδίων είχαν τότε χαλαζία και όχι κεραμικό καυστήρα όπως σήμερα το 1973 με τη πρώτη ενεργειακή κρίση οι λαμτήρες φθορισμού Τ12 είχαν ραγδαία ανάπτυξη.Τη δεκαετία του 70 οι λαμτήρες νατρίου υψηλής πίεσης είχαν αρχίσει να παρουσιάζουν ανάπτυξη αλλά ήταν ακόμα σχετικά σπάνιες οι λαμτήρες ατμών υδραργύρου ήταν ακόμα ο κυρίαρχος στον αστικό φωτισμό το 1978 ενάς νέος τύπος λαμτήρας φθορισμού ανακαλύφθηκε ο Τ8 τό κύριο πλεονέκτημα τους είναι τα ηλεκτρονικά στραγγαλιστικά πηνία ballast και όχι ηλεκτρομαγνητικά ballast που είχαν οι Τ12 οι λαμτήρες φθορισμού Τ8 είχαν εισαχθεί στις ΗΠΑ το 1981 την ίδια χρονιά ο κεραμικός καυστήρας για τους λαμτήρες μεταλλικών αλογονιδίων ήταν ένα δίπλωμα ευρεσιτεχνίας.Τη δεκαετία του 80 οι λαμτήρες νατρίου υψηλής πιεσης ήταν σε πάρα πολλες εγκαταστάσεις αστικού φωτισμού και τη δεκαετία του 90 είχαν εκτοπίση σχεδόν όλους τους λαμτήρες ατμων υδραργύρου το 1994 ξεκινάει η τακτική παραγωγή των λαμτήρων μεταλλικών αλογονιδίων μέχρι και το 1994 οι λαμτήρες ατμων υδραργύρου είχαν παραμείνει σε νέες εγκαταστάσεις σε πλατείες και πάρκα λόγο της καλύτερης απόδοσης χρωμάτων σε σχέση με τους λαμτήρες νατρίου υψηλής πίεσης που έχουν ένα πορτοκαλί φως που το βλέπουμε και σήμερα στις περισσότερες εγκαταστάσεις αστικού φωτισμού οι λαμτήρες μεταλλικών αλογονιδίων κεραμικού καυστήρα έχουν άριστη απόδοση χρωμάτων και σχεδόν την ίδια απόδοση με HPS αλλά πολλύ μικρότερη διάρκεια ζωής αλλά κυρίως μετα το 2000 όλοι οι κατασκευαστές φωτιστικών σωμάτων οταν πρόκειται για εγκαταστάσεις πλατειών πάρκων οι εμπορικών καταστημάτων χρησιμοποιούνται οι λαμτήρες μεταλλικων αλογονιδίων ωστόσο λαμτήρες HPS είναι πιο ενεργειακά αποδοτικές και διπλάσια διάρκεια ζωής.Το 1995 ένας νέος λαμτήρας φθορισμού κάνει την εμφανισή του ο Τ5 αυτός ο τύπος λαμτήρα λειτουργεί αποκλειστικά με ηλεκτρονικά ballast οι λαμτήρες Τ8 μπορούσαν να δουλέψουν και με ηλεκτρομαγνητικό ballast αλλά χρειαζόντουσαν και starter ένω οι ακόμα πιο παλιοί Τ12 δεν χρειαζόντουσαν starter και λειτουργούσαν αποκλειστικά με ηλεκτρομαγνητικό ballast
Το 2000 μια νέα γενια μεταλλικών αλογονιδίων ανακαλύπτεται με κεραμικό καυστήρα τελευταίας γενιάς έχουν πολλύ μικρό μέγεθος και είναι πολλύ ενεργειακά αποδοτική έχει πάνω απο 140 lumen/watt 60w αποδίδει 6500 με 7000 lumens και έχει μεγαλύτερη διάρκεια ζωής αλλά και πάλλι μικρότερη σε σχέση με HPS πολλοί λένε οτι αυτές θα είναι το επόμενο βήμα στον αστικό φωτισμό εκτός και αν οι τελευταίας τεχνολογίας λαμτήρες LED τους ξεπεράσουν αυτές οι λάμπες μεταλλικών αλογονιδίων δεν είναι ακόμα πολλύ γνωστές στην ελλάδα στο εξωτερικό το 2004 άρχισαν οι περισσότερες εγκαταστάσεις.Το 2008 αρχίσουν οι λαμτήρες LED να εμφανίζονται στον αστικό φωτισμό ακόμα και στην ελλάδα αλλά είναι ακόμα στα σπάργανα θα δούμε πόσο ενεργειακά αποδοτικές είναι απο τις νατρίου υψηλής πίεσης που αποδίδουν 6500 lumens απο τα 70w για αυτο χρησιμοποιούνται ακόμα οι λαμτήρες μεταλλικών αλογονιδίων φτάνουν τις 12.000 ώρες ζωής μίκρη σε σχέση με άλλες HID στο παρελθόν μόνο οι λάμπες πυρακτώσεως αποδείχτηκαν αναποτελεσματικές γιατί είχαν διάρκεια ζωής 1000 ώρες ζωής και μόνο 15 lumen/watt ακόμα και οι νατρίου χαμηλής πίεσης της δεκαετίας του 30 είναι τόσο ενεργειακά αποδοτικές λάμπες του παρελθόντος που με το ζόρι θα καταφέρει η τεχνολογία LED να τους ξεπεράσει και οι λαμτήρες ατμών υδραργύρου λάμπες του παρελθόντος και αυτές μπορούσαν να φτάσουν τις 24.000 ώρες ζωής και ήταν πολλύ πιο ενεργειακά αποδοτικές απο τις πυρακτώσεως με 60 lumen/watt.Και παρά την πρόοδο της τεχνολογίας και την εξέλιξη του αστικού φωτισμού απο τον 19 αιώνα οι δρόμοι ήταν απο τότε ασφαλείς με το φωταέριο για το λόγο αυτό χρησιμοποιούνται ακόμα και σήμερα σε ορισμένες περιοχές του κόσμου και μάλιστα ανεπτυγμένες το Βερολίνο χρησιμοποιεί ακόμα λάμπες φωταερίου γιατι ξέρουν οτι η εγκληματικότητα είναι ίδια με περιοχές που έχουν ηλεκτρικά φώτα αλλά έχουν αντιπαραθέσεις με κάποιους που υποστηρίζουν τα ηλεκτρικά φώτα και λένε να καταργηθούν τα φανάρια φωταερίου επίσης η εγκληματικότητα είναι ίδια με αυτή του 1860 για αυτο υπάρχει η διατήρηση τους ακόμα γιατι σε περιοχές με ηλεκτρικά φώτα δεν είναι πιο ασφαλή με στοιχεία της αστυνομίας το ίδιο και σε ορισμένες περιοχές του μανχάταν στις ΗΠΑ και σε ορισμένες περιοχές της βόρειας ευρώπης
Μετα απο την σταδιακή κατάργηση των λαμτήρων πυρακτώσεως απο την πρωτη Σεπτεμβρίου του 2009 απο την ευρωπαική ένωση θέλουν τώρα να καταργήσουν και τον λαμτήρα ατμων υδραργύρου υψηλής πίεσης απο το 2015.Η μόνη μεγάλη εξοικονόμηση ενέργειας που είχε συμβεί ποτε ηταν στις αρχές του 19ο αιώνα απο την αντικατάσταση των απαρχαιωμένων λαμτήρων πετρελαίου του 18ο αιώνα σε λάμπες φωταερίου η εξοικονόμηση ενέργειας είχε φτάσει το 75 τοις εκατό συν οτι οι δρόμοι έγιναν πολλύ πιο ασφαλείς και πολλές βιοτεχνίες και εργοστάσια αύξησαν ραγδαία την παραγωγή τους λογω αύξησης του ωραρίου εργασίας.Οι λάμπες ατμών υδραργύρου υψηλής πίεσης η πιο παλιά HID το 1932 άρχισαν να εμφανίζονται στον αστικό φωτισμό ολη τη δεκαετία του 1930 ηταν η κορυφαία τεχνολογία στον αστικό φωτισμό σε όλη την ευρώπη λίγο μικρότερη ανάπτυξη είχε στις ΗΠΑ αλλα απο το 1948 η αναπτυξή του ηταν ραγδαία στις ΗΠΑ περισσότερο και απο την ευρώπη εκείνη την εποχή τη δεκαετία του 1950 είχαν κατασκευαστεί αρκετά φωτιστικά σώματα που ως γνωστόν είναι πιο ακριβά απο αυτά των λαμτήρων πυρακτώσεως η μεγαλύτερη αναπτυξή τους ηταν βέβαια η δεκαετία του 1960 όταν εκτόπισαν όλους τους λαμτήρες πυρακτώσεως είδη τα φωτιστικά σώματα του 1948 ηταν αρκετά καλά.Ο λαμτήρας πυρακτώσεως έκανε την εμφανισή του τη δεκαετία του 1880 στον αστικό φωτισμό υπερτερούσαν όμως οι λάμπες βολταικού τόξου ειδικά στις ΗΠΑ τη δεκαετία του 1880 κατα τα τέλη του 19ο αιώνα οι λαμτήρες πυρακτώσεως είχαν διαπιστώσει πολλοι οτι ο λαμτήρας πυρακτώσεως ηταν πιο ενεργειακά αποδοτικός και είχε λιγότερα και απο τα μισα έξοδα συντήρησης τη δεκαετία του 1920 ο λαμτήρας βολταικού τόξου πήγαινε είδη πρός κατάργηση ο λαμτήρας πυρακτώσεως αποδείχτηκε η πιο ενεργειακά αποδοτική λύση εκείνη την εποχή.Αν θέλει κανείς να διατηρήσει ενα απο τα δυο είδη σε χρήση αγοράζει ενα μεγάλο απόθεμα αυτών των λαμτήρων πυρακτώσεως χρειάζονται περισσότερες λογο μικρότερης διάρκειας ζωής και ατμών υδραργύρου λιγότερες αλλα χρειάζονται και αρκετά στραγγαλιστικά πηνία αυτα πρεπει να κάνει κάποιος για να διατηρήσει και τα δυο είδη λαμτήρων και έτσι γλιτώνεις απο την περιβαλλοντική πολιτική της ευρωπαικής ένωσης
Οι λαμτήρες βολταικού τόξου ηταν πιο φωτεινές απο όλες τις λάμπες του 21ο υπήρχαν κάτι πολλυ ψηλά κτισματα σαν κολόνες που ξεπερνούσαν τα 80 μέτρα σε ύψος και η νύκτα γινόταν μέρα στο έδαφος και κατανάλωναν λιγο περισσότερη ενέργεια απο τις πυρακτώσεως και η φωτεινότητα ηταν κυριολεκτικά 600 φορες πιο δυνατό φώς αφου ξεπερνούσαν τα 85.000 lumens φωτεινότητας για να το πετύχει αυτό σήμερα λάμπα πρέπει να κάψει 700w τουλάχιστον εξαιρετικά υψηλή ενέργεια και η βολταικού τόξου κατανάλωνε λιγο περισσότερη ενέργεια απο τις πυρακτώσεως και κατι άλλες που χρησιμοποιήθηκαν τη δεκαετία του 1880 κανονικά στον αστικό φωτισμό κατανάλωναν πολλύ πιο χαμηλή ενέργεια απο τις πυρακτώσεως ήδη απο το 1932 η εφεύρεση των λαμτήρων νατρίου χαμηλής πίεσης με λιγότερη ενέργεια και απο τις συμπαγής λαμτήρες φθορισμου π.χ κανετε ενα πείραμα μια λάμπα συμπαγείς φθορισμού 18w και μια λάμπα 18w νατρίου χαμηλής πίεσης με την ίδια κατανάλωση η διαφορά στην φωτεινότητα ηταν η μέρα με την νύχτα.Και εδώ δεν μιλάμε απλός για την εποχή πριν τον β παγκόσμιο πόλεμο αλλα πίσω στην εποχή της τουρκοκρατίας οταν το 1800 o alessandro volta ανακάλυψε την μπαταρία το 1802 ο sir humphry davy άρχισε να πειραματίζεται και δημιούργησε τον πρωτο ηλεκτρικό φώς στον κόσμο δημιούργησε το φως τόξου και το 1809 μια ολοκληρωμένη λάμπα βολταικού τόξου και αρχισε να βγαίνει στην παραγωγή το 1840 η διάρκεια ζωής του λαμτήρα αυξάνεται το 1844 η μεγαλύτερη δημόσια επίδειξη του λαμτήρα βολταικού τόξου στο παρίσι είχε γίνει μεγάλη συστοιχεία απο μπαταρίες και ηλεκτροφωτίστηκε μια ολόκληρη λεωφόρος στο παρίσι το πολλύ δυνατό φώς άφησε έκπληκτο τον κόσμο με αποτέλεσμα αυτή την λύση ήθελαν να την ιοθετήσουν πολλές άλλες πόλεις στην ευρώπη και στην αμερική το 1876 ενα καλύτερο σύστημα παραγωγής ενέργειας το δυναμό απο τον charles brush που έκανε λιγότερο δαπανηρή την παραγωγής ενέργειας το 1878 ξαναγίνεται δημόσια επίδειξη του λαμτήρα βολταικού τόξου αλλα αυτή τη φορά με δυναμό και οχι με μεγάλες δαπανηρές μπαταρίες και απο τότε τα ηλεκτρικά φώτα δεν έσβισαν ποτέ το 1879 ηλεκτροφωτίστηκαν οι καταρράκτες νιαγάρα και η μεγάλη πλατεία στο κλίβελαντ στο οχάιο ΗΠΑ το 1880 εγκαταστάθηκαν παντου δυναμό με αποτέλεμα να ηλεκτροφωτιστεί ολο το wabash στις ΗΠΑ με 3000 λάμπες βολταικού τόξου το 1881 ανοίγει και το πρώτο εργοστάσιο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας στον κόσμο στην αγγλία το 1889 ήρθε και στην ελλάδα το ηλεκτρικό φώς η βουλή των ελλήνων φωταγωγήθηκε και η ομόνοια ηλεκτροφωτίστηκε απο λάμπες βολταικού τόξου το ίδιο και η πλατεία συντάγματος
Ευτυχώς ένα απο τα καλά πράματα στην εξέλιξη του αστικού φωτισμού είναι η μείωση της φωτορύπανσης οι παλιοί λαμτήρες πυρακτώσεως και οι λίγο νεότεροι ατμών υδραργύρου η φωτορύπανση ήταν υποφερτή αλλά τη δεκαετία του 70 η φωτορύπανση άρχισε να παίρνει ανησυχητικές διαστάσεις ευτύχως στις νέες εγκαταστάσεις χρησιμοποιούνται λαμτήρες με λιγότερη φωτορύπανση όπως led και μεταλλικών αλογονιδίων τελευταίας γενιάς κεραμικού καυστήρα πολλυ μικρού μεγέθους αμα θέλαμε εξαιρετικά υψηλή απόδοση φωτισμού μπορούσαν κι οι λαμτήρες βολταικού τόξου του 19ο αιώνα και με αρκετά lumen/watt για υψηλή ενεργειακή απόδοση.Θα κάνω μια ιστορική αναδρομή στην εξέλιξη του αστικού φωτισμού που ξεκίνησε τον 17ο αιώνα όμως για να δούμε τι προσπάθειες έγιναν στο πολλύ μακρινό παρελθόν τη μεσολιθική εποχή το 20.000 π.χ ανακαλύφθηκαν πήλινα λυχνάρια με καύση ζωικού λίπους για φωτισμό αυτά δεν χρησιμοποιήθηκαν εκείνη την περίοδο όπως κανένα μέσο φωτισμού δεν χρησιμοποιήθηκε για αστικό φωτισμό αργότερα την εποχή του χαλκού το 3000π.χ τα κεριά ανακαλύφθηκαν αλλά και αυτά περιορίστηκαν στους εσωτερικούς χώρους αργότερα κατα την έναρξη του μινωικού αρχαίου ελληνικού πολιτισμού και μιο μετα στον μυκηναικού πολιτισμού οι πόλεις ήταν πάλλι στο σκοτάδι το μόνο που πήγε να γίνει είναι οι άνθρωποι που πήγαν να περπατήσουν κατά τη διάρκεια της νύχτας να κρατάνε μια δάδα στο χέρι και πάλλι ελάχιστοι το έκαναν αρκετά αργότερα τον χρυσό αιώνα του περικλή τον 5ο αιώνα π.χ κάποιες προσπάθειες έγιναν για αστικό φωτισμό η οποίες δεν άργησαν να εγκαταληφθούν είναι εκείνα τα πέτρινα λυχνάρια με κάυση ζωικού λίπους και κάτι νεότερα λαδοφάναρα πάλι πέτρυνα αργότερα το 300π.χ στην αρχαία ρώμη έίχαν λίγο μεγαλύτερη διάρκεια οι προσπάθειες αν και κράτησαν περισσότερο σε σχέση με την αρχαία ελλάδα δεν άργησαν να εγκαταληφθούν.Αργότερα γύρω στο 40μ.χ θα βρούμε και την τελευταία προσπάθεια στην αραβική αυτοκρατορία κατά την έναρξη του μεσαίωνα το 476μ.χ έως και την λήξη του το 1400 δεν έγινε η παραμικρή προσπάθεια πουθενά στον κόσμο υπήρχε ένας απο τους πρώτους νόμους η απαγόρευση κυκλοφορίας τη νύχτα και υπήρχε ένας νυχτοφύλακας την νύχτα στις μεσαιωνικές πόλεις αλλά επειδή η εγκληματικότητα χτυπούσε κόκκινο κατα τη διάρκεια της νύχτας αυτοί οι νυχτοφύλακες έχασαν πολλοί τη ζωή τους μετα απο επιθέσεις μετά τη δύση του ηλίου και οι απλοί πολίτες αν έβγαιναν έξω κατα τη διάρκεια της νύχτας εκτός απο πολλύ επικίνδυνο και παράνομο οι νυχτοφύλακες τους κοιτούσαν με καχυποψία αν τους αναγνώριζαν στο σκοτάδι η απαγόρευση κυκλοφορίας έγινε μετα απο ενα εξαίρετικά μεγάλο αριθμό εγκληματικών επιθέσεων σε όλη την ευρώπη ένας καθεδρικός ναός χτυπούσε την καμπάνα οτι ηταν ώρα για κάθε παύση ανθρώπινης δραστηριότητας και επιστροφή στα σπίτια και κλείσιμο στις πύλες στα τοίχοι των μεσαιωνικών πόλεων
Μετά την λήξη του μεσαίωνα τον 15ο αιώνα θα δούμε μια άλλη προσπάθεια για αστικό φωτισμό ήταν το 1417 στο λονδίνο οταν ο δήμαρχος henry barton που είχε πει να μπούν κεριά στα παράθυρα των σπιτιών ήταν μια αποτυχημένη προσπάθεια σαν την αρχαία ελλάδα και την ρώμη η επόμενη προσπάθεια ηταν ένα προεδρικό διάταγμα του 1524 στο παρίσι δεν ήταν πιο αποτελεσματικό απο τις προηγούμενες προσπάθειες αυτό που άλλαξε όμως ηταν ο πιο χαλαρός νόμος στην απαγόρευση κυκλοφορίας τον 16ο αιώνα μπορούσες να νοικιάσεις σωματοφύλακες η αλλιώς συνοδοί με φανάρια στο λονδίνο και λίγο αργότερα σε όλες τις ευρωπαικές πόλεις ο καθεδρικός ναός συνέχιζε να χτυπάει μετα τη δύση του ηλίου αλλα ηταν πιο χαλαροί οι νόμοι σε σχέση με τον μεσαίωνα.Ολα αυτά θα αλλάξουν τον 17ο αιώνα ο nicholas de la raynie ηταν ο πατέρας του αστικού φωτισμού υπολοχαγός της αστυνομίας η καινοτομία του άλλαξε όλη την ανθρωπότητα 2 Σεπτεμβρίου του 1667 η ημέρα που άλλαξε για πάντα όλη την ανθρωπότητα το παρίσι φωταγωγήθηκε απο φανάρια κεριών ό τα πρώτα νυχτερινά μαγαζιά και θέατρα άνοιξαν οι κάτοικοι του παρισιού δεν μπορούσαν να πιστέψουν τόσο κόσμο να κυκλοφορεί τα μεσάνυχτα ακολούθησαν και όλες οι ευρωπαικές πόλεις.Αυτή που άργησε λίγο ηταν το λονδίνο φωταγωγήθηκε το 1681 απο λάμπες πετρελαίου αλλά είχε σχετικά λίγα φώτα είχε μια λάμπα πετρελαίου κάθε δέκα σπίτια και ήταν μέχρι τις 11μ.μ μετα απο αυτή την ώρα ολόκληρη η πόλη ήταν στο απόλυτο σκοτάδι όλη οι ευρωπαίοι που έκαναν ταξίδια είχαν να το λένε οτι ήταν η πιο σκοτεινή πόλη της ευρώπης η άνθρωποι εξακολουθούσαν να χρησιμοποιούν συνοδούς με φανάρια επίσης η λογοτεχνία του 17ο αιώνα μας λέει για το τι συνθήκες επικρατούσαν τις νύχτες στους δρόμους του λονδίνου ενω στην υπόλοιπη ευρώπη η εγκληματικότητα μειώθηκε και ο κόσμος να επεκτείνει της δραστηριοτητές του στο λονδίνο αυξήθηκε ελαφρώς 11μ.μ ηταν η λήξη κάθε δραστηριότητας αργότερα τον 18ο αιώνα στο παρίσι και σε άλλες ευρωπαικές χώρες άρχισε η φαλαινοθηρία αντικαταστάθηκαν τα φανάρια κεριών με λάμπες πετρελαίου που χρησιμοποιούσαν ώς καύσιμο το λάδι φάλαινας.Στο λονδίνο δεν άλλαξε απολύτως τίποτα στις αρχές του 18ο αιώνα εξακολουθούσαν να υπάρχουν λάμπες πετρελαίου που είχαν ως καύσιμο το ελαιόλαδο μια λάμπα κάθε δέκα σπίτια και στις 11μ.μ να σβήνουν και να χρησιμοποιούνται ακόμα και τον 18ο αιώνα σωματοφύλακες οι συνοδοί με φανάρια ενω στην υπόλοιπη ευρώπη τα πράματα άλλαξαν ακόμα περισσότερο ένας βρετανός ιστορικός στις αρχές του 18ο αιώνα ζωγραφίζει μια δραματική κατάσταση στους δρόμους του λονδίνου τη νύχτα.Αυτα άρχισαν να αλλάζουν το έτος 1736 και να γίνεται μια ασφαλείς πόλη το έτος 1736 απο κει που οι λάμπες πετρελαίου έσβηναν 11μ.μ απο το έτος αυτο και μετα ηταν αναμένα μέχρι την ανατολή του ηλίου και μεγάλη ενίσχυση και εκσυχρονισμός του αστικού φωτισμού απο κει είχε μια λάμπα πετρελαίου κάθε δέκα σπίτια τώρα έκανε ενίσχυση 5000 λαμτήρων πετρελαίου μόνο το 1736 το 1738 άλλους 8000 λαμτήρες πετρελαίου και αλλους 15.000 το 1750 και οι λαμτήρες δεν χρησιμοποιούν πλέον ελαιόλαδο αλλα λάδι φάλαινας οι κάτοικοι έπαθαν πλάκα καμία άλλη ευρωπαική πόλη δεν έχει τόσο πολλή φωτισμό είπαν τότε η νυχτερινή ζωή ξεκίνησε πιο έντονα απο κάθε ευρωπαική πόλη και τέλος μεγάλη εξέλιξη ηταν το φωταέριο το 1807 και η ηλεκτρική ενέργεια στα τέλη του 19ο αιώνα την υπόλοιπη εξέλιξη του αστικού φωτισμού την έχω αναφέρει σε άλλο κείμενο απο το 19ο αιώνα μέχρι σήμερα
Για το τελευταίο πράμα για τον αστικό φωτισμό είναι τα φωτιστικά σώματα τα παλιά που είχαν ενα απλό τσίγκινο καπελάκι ηταν εξαιρετικά ενεργοβόρα άρχισαν να διαδίδονται τη δεκαετία του 1889 οταν ήρθε για πρώτη φορά το ρεύμα στην ελλάδα αυτά λειτουργούσαν με λαμτήρα πυρακτώσεως μαζι με κατι άλλα που είχαν τότε λαμτήρες βολταικού τόξου αυτά τα παλιά φωτιστικά σώματα η μόνη βελτίωση που έγινε ηταν το 1940 και το μόνο που άλλαξε ήταν ο βραχίονας αντι να εχουν βραχίονα με σχέδια ανάμεσα στα δύο άκρα έγινε μια σειρά μόνο με ένα στήριγμα απο το φωτιστικό στην κολώνα και λίγο πιο μικρό τσίγκινο καπελάκι.Αυτά τα φωτιστικά έχουν μια μικρή παραγωγή ακόμα και σήμερα αλλα δεν τα προτίμουν οι περισσότεροι κατασκευαστές και οι μόνοι λόγοι που χρησιμοποιούνται είναι για λόγους αισθητικής ορισμένων ιστορικών χώρων και για το χαμηλό τους κόστος ταιριάζουν σε χώρους με διατηρητέα κτίρια.Τα μειονεκτήματα αυτών των πεπαλαιωμένων φωτιστικών είναι αρκετά και το βασικότερο η υπερβολική κατανάλωση ενέργειας για παράδειγμα ενα τέτοιο φωτιστικό είχε συνήθως μια λάμπα πυρακτώσεως 200w που είχε απόδοση μόνο 3000 lumens σήμερα ένα σύγχρονο φωτιστικό semi cutoff που έχει λίγο νεότερο λαμτήρα ατμών υδραργύρου ισχύος 125w αποδίδει 6200 lumens συν τους ανακλαστήρες αλουμινίου η απόδοση φωτισμού μπορεί να αυξηθεί κι αλλό και οταν έχει μια λάμπα νατρίου υψηλής πίεσης ακόμα μεγαλύτερη εξοικονόμηση ενέργειας οταν έχει 70w το φωτιστικό semi cutoff ξεπερνάει τα 6200 lumens.Η εξοικονόμηση ενέργειας είναι μεγαλύτερη οταν το παλιό φωτιστικό με το τσίγγινο καπελάκι έχει μια λάμπα μικτού φωτισμού ισχύος 250w με ένα σύχρονο semi cutoff με λάμτήρα νατρίου υψηλής πίεσης ισχύος 70w.Τα παλιά φωτιστικά δεν μπορούν να χρησιμοποιήσουν τέτοιους λαμτήρες γιατί δεν διαθέτουν στραγγαλιστικά πηνία οι μόνοι λαμτήρες που μπορούν να χρησιμοποιήσουν είναι πυρακτώσεως,αλογονου,συμπαγείς φθορισμού και μικτού φωτισμού.Μόνο με τους μικτού φωτισμού μπορούν να ξεπεράσουν ελάχιστα τα 3000 lumens καταναλώντας πολλύ ενέργεια 250w για τόση μικρή φωτεινότητα.Επίσης οταν θέλουμε μεγάλυτερες επιδόσεις φωτισμού χρειαζόμαστε ένα ντουι Ε40 τα παλια φωτιστικά σώματα με το τσίγγινο καπελάκι είχαν μόνο Ε27.Eπίσης οταν η εγκατάσταση είναι με υπερσύγχρονα φωτιστικά με στεγανότητα IP65 τότε μπορούμε να πετύχουμε ακόμα μεγαλύτερη εξοικονόμηση ενέργειας για παράδειγμα ενα φωτιστικό δεκαετίας 80 που είχε στεγανότητα IP54 και μια λάμπα νατρίου υψηλής πιεσης ισχύος 100w και το αντικαταστήσουμε με ένα 70w και ένα φωτιστικό με στεγανότητα IP65 θα πετύχουμε εξοικονόμηση ενέργειας και βέλτιστη απόδοση στη διάχυση του φωτός τα υπερσύγχρονα φωτιστικά με στεγανότητα IP65 έχουν ακόμα καλύτερους ανακλαστήρες αλουμινίου.Όταν αντικαταστήσουμε ένα φωτιστικό IP54 με λαμτήρα 70w νατρίου με ένα ίδιο λαμτήρα αλλα με πιο σύγχρονο φωτιστικό IP65 τότε πετυχαίνουμε αύξηση φωτεινότητας.Και ολα αυτά χωρίς λαμτήρες τελευταίας τεχνολογίας όπως μεταλλικών αλογονιδίων και led που είναι το μέλλον του αστικού φωτισμού και τα φωτιστικά σώματα εξελίσσονται ραγδαία
Δημοσίευση σχολίου