ΦΩΤΙΖΟΝΤΑΣ ΤΗ ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ

Στη Θεσσαλονίκη ήλθα να μείνω οριστικά και πολιτογραφήθηκα το 2006, εγκαταλείποντας τη γενέτειρά μου Αθήνα, η οποία έχει γίνει πια ένα μέρος εχθρικό για τους κατοίκους της. Φυσικά, ήδη γνώριζα μεγάλο μέρος της πόλης, έχοντας μελετήσει και επιβλέψει κάποια μεγάλα έργα σε αυτή, αλλά η γνώση μου ήταν μάλλον «τουριστική», όπως κάθε επισκέπτη που έρχεται και μένει γοητευμένος από το χρώμα και το χαρακτήρα της πόλης.

Άλλωστε, έχω και μια ιστορική συγγένεια με την πόλη, μια και ο παππούς μου υπήρξε ο προσωπικός αγγελιαφόρος του διαδόχου Κωνσταντίνου και του παρέδωσε προσωπικά τη διαταγή του Ελευθερίου Βενιζέλου να στραφεί και να καταλάβει τη Θεσσαλονίκη, το 1912.

Όταν ένας μουσικός περιδιαβαίνει την πόλη, την «ντύνει» μέσα του με τη μουσική του, οι εικόνες της αποκτούν τέμπο και τονικότητα. Το ίδιο συμβαίνει όταν ένας εικαστικός καλλιτέχνης ψάχνει να βρει τις κατάλληλες γωνιές της που θα μπορούσε να απαθανατίσει στον καμβά ή το φωτογραφικό χαρτί.

Η δική μου «μουσική» (μια και είμαι λιγότερο επιδέξιος κι από χελώνα, σαν μουσικός) είναι το Φως. Η παλέτα μου είναι ένα σωρό φωτιστικά σώματα, λαμπτήρες, φωτοδίοδοι και προβολείς. Έτσι, περιδιαβαίνοντας κάθε γωνιά της πόλης, το μόνο που μπορούσα να κάνω ήταν να φανταστώ τι εικόνα θα μπορούσα να της δώσω το βράδυ.

Έχετε διαβάσει το βιβλίο «Θεσσαλονίκη, Πόλη των Φαντασμάτων» του Mark Mazower; Στα μάτια σου ξετυλίγεται η εικόνα μιας πραγματικά αιώνιας πόλης, ίδιας ηλικίας σχεδόν με τη Ρώμη, που μέσα της έζησαν ειρηνικά δεκάδες γενιές Εβραίων, Μουσουλμάνων και Χριστιανών όλων των εθνικοτήτων, μέχρι να τις σαρώσει στο λυκόφως της Ιστορίας ο δολοφονικός 20^ος αιώνας.

Τα ρωμαϊκά και μεσαιωνικά μνημεία, τα τζαμιά, οι παλιές βίλλες και τα τείχη που δεσπόζουν πάνω στους λόφους, είναι ό,τι απόμεινε από εκείνη τη λαμπρή ιστορία μιας πόλης που δεν δοξάστηκε από πολεμικές συγκρούσεις, εκστρατείες και κατακτήσεις, αλλά από την ειρηνική συνύπαρξη των τόσο διαφορετικών ταπεινών κατοίκων της. Των Μουσουλμάνων και Εβραίων που πήγαιναν να πάρουν λίγο χώμα από τον τάφο του Αγίου Δημητρίου για να θεραπευτούν ή των Χριστιανών που ζητούσαν τη βοήθεια του σοφού σούφη ή του ραβίνου της γειτονιάς τους για τα προβλήματα των παιδιών τους.

Το πρωί, ο σκληρός εξισωτής ήλιος κρύβει σχεδόν τα πάντα. Μπορείς να περάσεις δίπλα από μια πανέμορφη βίλλα της Οθωμανικής περιόδου της πόλης και να μην τη δεις καν, χαμένη ανάμεσα στις ογκώδεις και κακόγουστες κατασκευές της … Εργολαβικής Περιόδου του περασμένου αιώνα, όταν «πρόοδος» και «πολιτισμός» θεωρούνταν η κατεδάφιση αυτών των «χαλασμάτων» και η κατασκευή «μοδέρνων» πολυκατοικιών που θα στέγαζαν με χαμηλό κόστος αγοράς ή ενοικίου τα μικροαστικά όνειρα των μετεμφυλιακών γονιών μας.

Όμως, το βράδυ, όταν ένα κεράκι μπορεί να διακρίνεται από πολλά χιλιόμετρα μακριά, κάτω από τις κατάλληλες συνθήκες, δίνεται η ευκαιρία στον φωτιστή να τραβήξει τα βλέμματα των περαστικών επάνω στα μικρά αυτά διαμάντια της ιστορίας της πόλης. Να τους πει με το δικό του τρόπο «δείτε αυτό που προσπερνούσατε τόσα χρόνια χωρίς δεύτερη ματιά, προσέξτε την ομορφιά του, διακρίνετε την Ιστορία που αντιπροσωπεύει ακόμα κι αν αυτή έχει χαθεί πια, προσέξτε τα σημάδια του χρόνου επάνω του και αντιληφθείτε ότι θα εξακολουθεί είναι εδώ, ακόμα κι όταν όλοι εμείς θα έχουμε φύγει…».

Κάθε μνημείο, κάθε παλιό κτίριο, κουβαλάει μέσα του τη σοφία των μαστόρων του, τον κόπο των εργατών του, τη φαντασία των αρχιτεκτόνων του και τα φαντάσματα αυτών που έζησαν μέσα τους. Και ποια άραγε είναι η καλύτερη ώρα για να αναδείξεις αυτά τα άυλα χαρακτηριστικά που το περιβάλλουν, αν όχι το βράδυ;

Σε όλα τα θρησκευτικά και φιλοσοφικά κινήματα της Ανθρωπότητας, το Φως υπήρξε πάντοτε συνώνυμο της Αλήθειας. Ως ατελή όντα, δεν μπορούμε να αντέξουμε την λάμψη του καθαρού φωτός, τα μάτια μας δεν το αντέχουν και τυφλώνονται, κυριολεκτικά αλλά και μεταφορικά, αλλά η ανάκλασή του επάνω στα γερασμένα δημιουργήματα των περασμένων γενεών, μας δίνει κάτι από την Αλήθεια τους.

Έτσι λοιπόν, περιδιαβαίνοντας την πόλη της Θεσσαλονίκης, φαντάζομαι τις παλιές βίλες της Λεωφ. Βασιλίσσης Όλγας να διηγούνται την ιστορία τους, το Λευκό Πύργο να δεσπόζει στην Παραλία ως το Σύμβολο της Πόλης και το Μέγαρο Μουσικής να δίνει το στίγμα του στο τέλος της παραλίας. Φαντάζομαι το μνημείο του Εβραϊκού Ολοκαυτώματος φωτισμένο, να θυμίζει στον διαβάτη την απώλεια της μισής καρδιάς της πόλης, μέσα στη δίνη της Ναζιστικής θηριωδίας και το Τεκτονικό Μέγαρο να θυμίζει στους περαστικούς ότι μέσα του φιλοξένησε όλους τους πρωταγωνιστές του Μακεδονικού Αγώνα.

Βλέπω τα Κάστρα φωτισμένα όπως τους πρέπει, να δηλώνουν στο σημερινό επισκέπτη το ρόλο που έπαιξαν στην προστασία της πόλης, και πιο κάτω τη Ροτόντα, τη Ρωμαϊκή Αγορά, το παλάτι και την Αψίδα του Γαλερίου, επιβλητικά φωτισμένα να «μιλάνε» για την εποχή που η πόλη έβλεπε την κραταιά Ρωμαϊκή αυτοκρατορία να μετασχηματίζεται σε Βυζαντινή.

Φαντάζομαι την Αγία Σοφία και τον Άγιο Δημήτριο φωτισμένα με τρόπο αντάξιο των Βυζαντινών καταβολών τους, αλλά και τα Οθωμανικά χαμάμ και τις αγορές Μοδιάνο, Μπεζεστένι και Καπάνι να ζωντανεύουν μπροστά στα μάτια των νυχτερινών επισκεπτών τους.

Κι έτσι λάμποντας στο σκοτάδι, όλα αυτά τα ιστορικά ορόσημα της πόλης μας, να διηγούνται την ιστορία τους και να καλούν από όλα τα μέρη της Γής, τους απόγονους των Εβραίων, των Μουσουλμάνων και των Χριστιανών κατοίκων της των περασμένων αιώνων, να την επισκεφθούν και να νοιώσουν για λίγο τα συναισθήματα των προγόνων τους, όταν περιδιάβαιναν την ίδια πόλη που βασίλευσε σε 3 αυτοκρατορίες.

Προσπάθησα να προσφέρω αφιλοκερδώς τις εξειδικευμένες υπηρεσίες μου, με σκοπό να υλοποιηθούν όλα αυτά που ονειρεύτηκα για την πόλη, στην παλαιά Δημοτική Αρχή του κ. Παπαγεωργόπουλου, αλλά, παρά τις αρχικές ευχαριστίες του τότε Δημάρχου, εισέπραξα εμμέσως το μήνυμα «ποιος είναι αυτός ο Κάπος, που θέλει να προσφέρει υπηρεσίες δωρεάν, για έργα που μπορούν να πληρωθούν αδρά σε «ημετέρους»;».

Αντιπαρήλθα την πικρία γι αυτή τη (χαρακτηριστική ίσως) νοοτροπία κάποιων κύκλων και επανέφερα την πρότασή μου στην παρούσα Δημοτική Αρχή, και χαίρομαι που κατέληξε στα ευήκοα ώτα του κ. Μπουτάρη και των Αντιδημάρχων του κ.κ. Χ. Καπόν και Α. Κουράκη. Ελπίζω κάποιες από τις προτάσεις μου αυτές να υλοποιηθούν και υπόσχομαι η νυχτερινή εικόνα της πόλης μας να γίνει εντελώς διαφορετική για όλους μας, κατοίκους και επισκέπτες.

Fiat Lux…

ΚΑΣΤΡΟ ΚΑΙ ΑΡΧΑΙΑ ΥΔΡΑΓΩΓΕΙΑ ΠΑΤΡΑΣ

Ολοκληρώθηκε και ο φωτισμός του Κάστρου της Πάτρας πρόσφατα. Οι φωτογραφίες μάλλον αδικούν το πραγματικό αποτέλεσμα, που υπήρξε όνειρο της διευθύντριας της 9ης ΕΒΑ κας Αν. Κουμούση και ολοκληρώθηκε με τη συμμετοχή της εταιρείας Αφοι Γραβάνη και του μηχανικού της κ. Κώστα Πεζούλα.

ΕΠΤΑ ΧΡΟΝΙΑ ΜΕΤΑ...

Κοντεύουν πια  επτά καλοκαίρια από τη λαμπρή εκείνη μέρα που η παγκόσμια κοινότητα θαύμασε την παραμυθένια έναρξη των σύγχρονων Ολυμπιακών Αγώνων που επέστρεφαν στη γενέτειρά τους έπειτα από 108 χρόνια. Επτά καλοκαίρια που μας βύθισαν σταδιακά σε μια συλλογική απελπισία και αβεβαιότητα για το μέλλον, υποβάθμισαν το βιοτικό μας επίπεδο και μας έκαναν να συνειδητοποιήσουμε ότι ο σπόρος της καταστροφής ίσως ενυπήρχε ακόμα και μέσα στις πανέμορφες εικόνες που μεταδώσαμε στα πέρατα της Υφηλίου.

Οι περισσότεροι από εμάς, θαμπωμένοι από τις εικόνες της «σύγχρονης», «δυναμικής» και «εξωστρεφούς» Ελλάδας, δεν θα μπορούσαμε καν να το φανταστούμε. Οι οθόνες των τηλεοράσεών μας είχαν γεμίσει με γυαλιστερές χάντρες και καθρεφτάκια και μας καλούσαν σε ένα τεράστιο πάρτι. Κάτι τέτοιες ώρες, ποιος θα κοιτάξει το λογαριασμό;

Κάποιοι άλλοι, εξ αρχής τοποθετημένοι ιδεολογικά απέναντι στη διοργάνωση, δεν θα μπορούσαν να παίξουν το ρόλο του σκλάβου-συνοδού του Καίσαρα, που στις θριαμβευτικές του εισόδους στη Ρώμη του ψιθύριζε ότι όλοι μας, ακόμα κι αυτός, είμαστε θνητοί και ασήμαντοι. Η ιδεολογική προκατάληψη, βλέπετε, χάνει την έξωθεν καλή μαρτυρία, συνεπώς τώρα είναι μάλλον άτοπο να αλαλάζουν δικαιωμένοι, μια και το ίδιο θα έπρατταν σε κάθε δυνατή εξέλιξη.

Όμως, ανάμεσα στο πλήθος που διψούσε για το θέαμα και τους πολέμιους της διοργάνωσης, υπήρξαν κάποιοι άνθρωποι που αυτά που έβλεπαν να συμβαίνουν, τους έπεισαν από εκείνη την εποχή ότι η Πατρίδα μας όδευε σε κάποιες πολύ δύσκολες ατραπούς.  Άνθρωποι που αντιλήφθηκαν ότι ναι μεν η Ελλάδα έπραξε σωστά να αναλάβει τη διοργάνωση των αγώνων για να τονωθεί το Εθνικό μας γόητρο, αλλά ο τρόπος με τον οποίο γινόταν αυτή θα προξενούσε σοβαρά οικονομικά προβλήματα στο μέλλον.

Είχα το προνόμιο, αλλά και την ατυχία να ανήκω σε μια ομάδα της οποίας η δραστηριότητα υπήρξε ο βασικός κινητήριος μηχανισμός στην υλοποίηση ενός τόσο τεράστιου έργου, αυτή των μηχανικών που μελέτησαν, διοίκησαν, επέβλεψαν και κατασκεύασαν όλα αυτά τα μεγάλα έργα που απαιτήθηκαν για την υλοποίηση του Εθνικού μας Οράματος. Χιλιάδες συνάδελφοι έδωσαν τον καλύτερό τους εαυτό επί πολλά χρόνια για να το καταφέρουν.

Όμως, μέσα στη δομή της σύγχρονης Ελληνικής κοινωνίας, όπου οι δηλώσεις μιας τηλεπερσόνας τύπου Τζούλιας, ή η τελευταία αισθηματική περιπέτεια κάποιου διάττοντα αστέρα της showbiz έχουν πολύ μεγαλύτερη βαρύτητα από μια πεζή ορθολογική ανάλυση ενός επιστήμονα, η γνώμη ενός μηχανικού περνάει πάντοτε απαρατήρητη, μέχρι να καταγραφεί στην έκθεση μιας νεκροψίας. Πολλές φορές δε, ακόμα και τότε, οι «αρμόδιοι» με τους βαρύγδουπους τίτλους και την απέραντη άγνοια που θα κάνουν τη νεκροψία αυτή, θα παραλείψουν να ζητήσουν τη γνώμη μας, ίσως από φόβο ότι δεν θα έχουν τη δυνατότητα να τη διαχειριστούν. Άλλωστε, δεν είναι λίγες οι φορές που οι «ιατροδικαστές» αυτοί υπήρξαν οι κατεξοχήν θύτες…

Όμως, σαν Έλληνες Πολίτες, θεωρώ ότι πρέπει να πούμε τη γνώμη μας και να ακουστούμε, ανεξάρτητα από το εάν αυτή δεν συνάδει με την εκάστοτε κομματική, πολιτική ή κοινωνική δεοντολογία. Εάν δεν το πράξουμε όλοι εμείς που γνωρίζουμε τις αιτίες καλύτερα ίσως από τον καθένα, είναι σα να αποδεχόμαστε ότι θα είμαστε στο διηνεκές απλά και άβουλα πιόνια στις επιδιώξεις του κάθε επιχειρηματία, πολιτικού ή άλλου διαπλεκόμενου «λαμόγιου».

Ως διευθυντής μελετών και έργων του τότε μεγαλύτερου και παλαιότερου τεχνικού γραφείου της χώρας μας, αλλά και ως ιδιώτης μελετητής και επιβλέπων μηχανικός, είχα την ευκαιρία να έχω μια σφαιρική αντίληψη του τρόπου που έγιναν όλα αυτά τα μεγάλα έργα που μας έκαναν τόσο υπερήφανους, αλλά και τόσο χρεωμένους. Επιτρέψτε μου λοιπόν να καταθέσω την άποψή μου, για όσο αυτή μπορεί να αξίζει.

Σαν γενικότερη εισαγωγή θα μπορούσε κανείς να πει ότι τα μεγάλα έργα των Ολυμπιακών αγώνων κατασκευάστηκαν με την ίδια λογική, προγραμματισμό και μεθοδολογία που θα κατασκεύαζε κάποιος ένα αυθαίρετο εξοχικό στη Λούτσα. Όταν προσπαθείς να κατασκευάσεις κάτι την τελευταία στιγμή, χωρίς σχεδιασμό, χωρίς να έχεις «δέσει» τους εργολάβους και τους προμηθευτές σου με σωστές συμβάσεις και με το φόβο ότι όταν χαράξει, η αστυνομία θα κάνει «ντου» και θα σου το γκρεμίσει, καταλήγεις να πληρώσεις το πολλαπλάσιο αντίτιμο απ όσο θα πλήρωνες για ένα νόμιμο και σωστά σχεδιασμένο κτίσμα.

Όλοι μας θυμόμαστε τις σκηνές των θριαμβευτικών εναγκαλισμών της κας Αγγελοπούλου με τον κ. Αβραμόπουλο, τη στιγμή που η Αθήνα ονομαζόταν διοργανώτρια πόλη για την Ολυμπιάδα του 2004. Το ημερολόγιο έγραφε 1997. Είχαμε δηλαδή στη διάθεσή μας επτά ολόκληρα χρόνια για να σχεδιάσουμε, να προγραμματίσουμε και να κατασκευάσουμε κατά τρόπο έντεχνο και κυρίως οικονομικό, μια πλειάδα έργων σε όλη την Αττική και σε αρκετές άλλες συνδιοργανώτριες πόλεις. 

Μία σωστά οργανωμένη κυβέρνηση θα προκήρυσσε άμεσα διεθνείς διαγωνισμούς για την επιλογή των κατάλληλων μελετητών, οι οποίοι μέσα σε 1-2 χρόνια θα είχαν έτοιμες όλες τις απαραίτητες μελέτες για την υλοποίηση των σχετικών έργων, αναλαμβάνοντας ταυτόχρονα την ευθύνη για την αρτιότητά τους. Στη συνέχεια, μέσα από κανονικούς διαγωνισμούς θα επιλέγονταν οι Ανάδοχοι, οι οποίοι θα εκτελούσαν τα έργα αυτά προσφέροντας εκπτώσεις της τάξης του 30-40% επί του προϋπολογισμού, όπως έκαναν τόσα χρόνια για τόσα πολλά δημόσια έργα. Τα έργα αυτά, με όλες τις συνήθεις καθυστερήσεις που παρατηρούνται, θα μπορούσαν να είναι έτοιμα μέχρι το 2003 και με το μισό ίσως κόστος απ’ότι στοίχισαν τελικά.

Μια σωστά οργανωμένη κυβέρνηση θα προσπαθούσε, πέρα από τη μείωση του κόστους, να προστατέψει τα συμφέροντα του Ελληνικού Δημοσίου, κατά τον καλύτερο δυνατό τρόπο. Η ισχύουσα νομοθεσία της έδινε όλα τα όπλα ώστε να υποχρεώσει τους διάφορους αναδόχους και προμηθευτές να είναι συνεπείς, ή να υποχρεωθούν να καταβάλλουν τσουχτερά πρόστιμα για καθυστερήσεις, κακοτεχνίες και υπερβάσεις στους προϋπολογισμούς.

Όμως, τι πραγματικά έγινε;

·     
    Τα Ολυμπιακά έργα άργησαν υπερβολικά να ξεκινήσουν και αυτό δεν ενέχει μόνο το στοιχείο της ανικανότητας αλλά και του δόλου, όταν αναλογιστούμε ότι η καθυστέρηση αυτή είχε σαν αποτέλεσμα την απευθείας ανάθεση των περισσότερων από αυτά και σε τιμές που επέτρεψαν την αποκόμιση τεράστιων κερδών από τις διάφορες εταιρείες, σε βάρος του Ελληνικού Δημοσίου.

·         Η οργάνωση ουσιαστικά ανατέθηκε σε έναν ορυμαγδό «συμβούλων», επικοινωνιολόγων και δημοσιοσχεσιτών, οι οποίοι έφτασαν να θέτουν το ρυθμό εξέλιξης των έργων και να απαιτούν όλο και περισσότερες αμφιβόλου χρησιμότητας επενδύσεις για την ολοκλήρωση των έργων. Τη στιγμή που η Αυστραλιανή Οργανωτική Επιτροπή νοίκιασε στο Sydney ένα κινηματογράφο και τον μετέτρεψε προσωρινά σε κέντρο άρσης βαρών, εμείς οι «large» τύποι χτίσαμε ένα «Σπίτι της Άρσης Βαρών» στη Νίκαια, ξοδεύοντας στην πορεία εκατοντάδες εκατομμύρια ευρώ που δεν είχαμε και αυτό είναι ένα μόνο παράδειγμα από τις σπατάλες που έγιναν στην πλάτη του Ελληνικού λαού.

·         Σε μεγάλο βαθμό ο Ελληνικός λαός παραπλανήθηκε από ηθελημένες υποκοστολογήσεις πολλών έργων, προκειμένου να συναινέσει σε αυτό το όργιο σπατάλης. Προσωπικά, ως μηχανικός, και ελέγχοντας τους προϋπολογισμούς των έργων του ΟΑΚΑ, αντιλήφθηκα μια υποκοστολόγηση της τάξης του 50% που είχε γίνει, προφανώς κατόπιν «άνωθεν» οδηγιών, σε όλα τα ηλεκτρομηχανολογικά έργα του Ολυμπιακού Σταδίου (60 αντί για 120 εκατομμύρια ευρώ). Και πριν βεβαίως βρεθεί κάποιος προσφιλής πολιτικός να με ψέξει για τη δήλωσή μου αυτή, θα τον παρακαλούσα να μας πληροφορήσει τι ακριβώς έπραξε ο ίδιος όταν είδε τις υπερβάσεις του κόστους να ξεπερνούν το 100%;

·         Το περίφημο έργο ασφαλείας του C4I προκηρύχθηκε με βάση κάποιους παιδαριώδεις κανόνες ποιότητας και τεχνικών προδιαγραφών που άφηναν το Ελληνικό Δημόσιο απροστάτευτο απέναντι στον Προμηθευτή του συστήματος. Οι «κανόνες» αυτοί συντάχθηκαν από μια Αυστραλιανή εταιρεία η οποία στελεχώθηκε στην Ελλάδα από 2-3 πρώην τεχνίτες και ένα νεαρό μηχανικό με μηδενική εμπειρία. Όταν, ως προϊστάμενος των επιβλεπόντων μηχανικών του C4I είδα τι προέβλεπαν οι συμβάσεις που υπέγραψε το Δημόσιο, αντιλήφθηκα ότι τίποτα καλό δεν θα έβγαινε από αυτό το σημαντικό έργο. Δυστυχώς οι προβλέψεις μου δικαιώθηκαν και οι μηχανικοί μου ποτέ δεν υπέγραψαν για την παραλαβή του. Αλλά μην ανησυχείτε, το έπραξαν τελικά οι πολιτικοί μας, ΑΦΟΥ οι προβληματικές εγκαταστάσεις είχαν αποξηλωθεί (και μάλιστα η αποξήλωση αυτή έγινε με υπερκοστολόγηση και με πολύ μεγάλη βιασύνη). Ακόμα και όταν με επιστολές μας προτρέπαμε τους «αρμοδίους» να διαφυλάξουν τα συμφέροντα του Δημοσίου και να μην ενδίδουν σε υπερκοστολογήσεις διαφόρων εργασιών, οι εκκλήσεις μας έπεφταν στο κενό.

Τον Ιούλιο του 2008 κατέθεσα την προσωπική μου εμπειρία σε ένα άρθρο που δημοσιεύτηκε σε μεγάλη πρωινή εφημερίδα. Η εκτίμηση ήταν ότι η μαρτυρία αυτή ήταν επαρκής για να βρεθεί έστω και ένας πολιτικός ή δικαστικός λειτουργός και να ρωτήσει εμένα προσωπικά ή οποιονδήποτε από τους συναδέλφους που είχα υπό την εποπτεία μου, σχετικά με το τι αντιληφθήκαμε όσο επιβλέπαμε το περίφημο C4I.

Τρία χρόνια αργότερα και μετά από εκατοντάδες εξεταστικές επιτροπές, ανακρίσεις, εικασίες, δημοσιεύματα κλπ. έχω καταλάβει ότι κανένας δεν θέλει να πειράξει τη σφηκοφωλιά των βαθύτερων αιτίων που οδήγησαν σε φιάσκο όλο αυτό το πανηγύρι των Ολυμπιακών Αγώνων.

Βλέπετε, όλοι έχουν επαναπαυθεί ότι ποινικό αδίκημα είναι να σε πιάσουν με μεγάλο τραπεζικό λογαριασμό ή με τη βαλίτσα με τα χρήματα στο χέρι. Όμως, ποιος θα πείσει τον Ελληνικό λαό ότι ο δόλος που επιδείχθηκε, στο να οδηγηθούμε σε οικονομικό μαρασμό προς όφελος κάποιων, δεν είναι κολάσιμο αδίκημα;

ΕΚΘΕΣΗ ΒΙΤ-2009, ΜΙΛΑΝΟ

ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΚΘΕΣΗ ΒΙΤ, ΦΕΒΡΟΥΑΡΙΟΣ 2009, ΣΤΟ ΜΙΛΑΝΟ.

ΑΡΧΙΤΕΚΤΟΝΙΚΗ ΜΕΛΕΤΗ Α&Ε ΠΡΟΚΑΚΗ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ

ΚΑΤΑΣΚΕΥΗ ΠΕΡΙΠΤΕΡΟΥ: INTERFORM AE

ΜΕΛΕΤΗ ΦΩΤΙΣΜΟΥ: CKLD - ΚΩΣΤΑΣ ΚΑΠΟΣ & ΣΥΝΕΡΓΑΤΕΣ

ΟΙ ΤΡΕΧΟΥΣΕΣ ΜΕΛΕΤΕΣ ΤΟΥ ΓΡΑΦΕΙΟΥ ΜΑΣ

Για τα παρακάτω έργα το γραφείο μας έχει ολοκληρώσει ή εκπονεί τις μελέτες φωτισμού και θα παρουσιάσει σύντομα τα αποτελέσματα και φωτογραφικό υλικό από την υλοποίηση των μελετών αυτών (Ας μην ξεχνάμε ότι οι δημόσιοι φορείς έχουν τους δικούς τους ρυθμούς στην υλοποίηση των έργων):

1. Φωτισμός ανάδειξης ιστορικών κτιρίων, ναών και γεωλογικών σχηματισμών στην ιστορική Στεμνίτσα Αρκαδίας
2. Οδικός και αρχιτεκτονικός φωτισμός του campus του Αμερικανικού Κολλεγίου Ελλάδας (Pierce-Deree)
3. Φωτισμός πλατειών και Δημαρχιακού Μεγάρου στο Γύθειο Λακωνίας
4. Φωτισμός ιστορικών κτιρίων και γεωλογικών σχηματισμών στην Κύμη Ευβοίας
5. Φωτισμός Αρχαίου Κάστρου Προέρνας (έχει ολοκληρωθεί αλλά δεν έχω ακόμα φωτογραφίες)
6. Φωτισμός Φρουρίου Πατρών
7. Φωτισμός του Ενετικού λιμένα της Ναυπάκτου
8. Φωτισμός στο Μπούρτζι Σκιάθου
9. Φωτισμός της Μαύρης Ράχης Ψαρών (η γνωστή των Ψαρών ολόμαυρη ράχη...)
10. Φωτισμός του Δημαρχείου και του πνευματικού κέντρου Καλαμάτας
11. Αστικός φωτισμός Αλιβερίου Ευβοίας
12. Φωτισμός "Athinais Tower Lofts"
13. Φωτισμός Ρωμαϊκού Υδραγωγείου Πατρών
14. Φωτισμός Βυζαντινού Υδραγωγείου Πατρών

C4I: ΜΙΑ ΑΠΟΨΗ

(AΠΟ ΤΟ ΑΡΘΡΟ ΜΟΥ ΠΟΥ ΔΗΜΟΣΙΕΥΘΗΚΕ ΣΤΟ "ΒΗΜΑ" ΤΗΝ 8/7/2008. ΤΕΛΙΚΑ ΔΕΝ ΕΝΔΙΑΦΕΡΘΗΚΕ ΚΑΝΕΝΑΣ ΑΡΜΟΔΙΟΣ ΝΑ ΡΩΤΗΣΕΙ ΕΣΤΩ ΤΙ ΠΡΑΓΜΑΤΙΚΑ ΕΓΙΝΕ...

Από τον Ιούλιο του 2003 έως τον Οκτώβριο του 2004, υπό την ιδιότητα του διευθυντή H/M μελετών του μεγαλύτερου μελετητικού γραφείου της χώρας, είχα το προνόμιο και την ατυχία να διευθύνω την ομάδα των 14 Τεχνικών Συμβούλων της ΔΑΟΑ (Διεύθυνσης Ασφαλείας Ολυμπιακών Αγώνων) η οποία παρακολουθούσε για λογαριασμό του Δημοσίου το σύστημα ασφαλείας C4I (Command, Control, Communication and Computer Integration, δηλαδή Ενοποίηση Διοίκησης, Ελέγχου, Επικοινωνιών και Υπολογιστών).

Η υπόθεση του περιβόητου C4I δείχνει με ιδιαίτερα ανησυχητικό τρόπο μία κατάσταση η οποία θα είναι εξαιρετικά δύσκολο στο μέλλον να διορθωθεί.

Η Δικαιοσύνη, ο δημοσιογραφικός και πολιτικός κόσμος ερευνά την υπόθεση υπό το πρίσμα της απόδοσης των ευθυνών σε συγκεκριμένα πολιτικά πρόσωπα και στελέχη του κρατικού μηχανισμού. Ενεργεί δηλαδή με την ψευδαίσθηση ότι εάν εκλείψουν οι 2-3 πολιτικοί άνδρες που «τα έπιασαν» και οι 2-3 επιχειρηματίες που τους «λάδωσαν» από το προσκήνιο, αυτομάτως ο δημόσιος βίος μας θα έχει εξυγιανθεί και η Ελλάδα θα καταστεί Σουηδία.

Με τη συγκεκριμένη θέση που λαμβάνω δεν επιθυμώ να επιρρίψω, ούτε πιστεύω ότι θα έπρεπε να αποδίδονται ευθύνες σε οποιαδήποτε ιδιωτική εταιρεία για το συγκεκριμένο έργο.

Κάθε Διευθύνων Σύμβουλος μια εταιρείας έχει την υποχρέωση να παρουσιάζεται ενώπιον των μετόχων και να τους αναφέρει ότι η εταιρεία στην οποία επένδυσαν τις περιουσίες τους, τους ανταπέδωσε την εμπιστοσύνη με κέρδη. Αυτό άλλωστε περιμένουμε όλοι εμείς οι πολίτες που αγοράζουμε μετοχές για να εξασφαλίσουμε τις μικρές ή μεγάλες αποταμιεύσεις που δημιουργήσαμε με κόπο.

Έτσι, όταν οι όροι ανταγωνισμού που έχουν διαμορφωθεί τα τελευταία χρόνια από το πολιτικό περιβάλλον, επιβάλουν σε ένα επιχειρηματία να χρησιμοποιήσει κάθε πρόσφορο μέσον για την επίτευξη του σκοπού του, θα ήταν υποκρισία να τον κατηγορήσουμε γιατί δεν άφησε την εταιρεία που διευθύνει να βουλιάξει στην αφάνεια, επειδή κάποιοι άλλοι θα το πράξουν αντί αυτού.

Για κάθε κύριο Χριστοφοράκο που θα εμπλακεί τυχαία στο δίχτυ της Δικαιοσύνης, θα υπάρχουν άλλοι 50 ή 100 επιχειρηματίες που απλά θα ακολουθούν τους ίδιους άτυπα θεσπισμένους κανόνες που στην ουσία δεν έχουν αλλάξει από την εποχή της Τουρκοκρατίας.

Ας μιλήσουμε λοιπόν για το πολιτικό περιβάλλον, δηλαδή για εμάς τους ίδιους, χωρίς να ερυθριάζουμε ως παρθένες....

Υπό τη συγκυρία των παγκόσμιων γεωπολιτικών αναταραχών που πυροδοτήθηκαν με την αναρρίχηση στην εξουσία μιας νεοσυντηρητικής Αμερικανικής κυβέρνησης και της επακόλουθης τρομοκρατικής επίθεσης της 11/9, καθώς και με την απειλή του διεθνούς τύπου και των χωρών με μεγάλη επιρροή να παρουσιάσουν τη χώρα μας ως ένα παράδεισο για τη διεθνή τρομοκρατία, οι Έλληνες πολιτικοί των δύο μεγάλων κομμάτων, κατανόησαν ότι έπρεπε να υιοθετηθεί ένα εξαιρετικά αποτελεσματικό και δαπανηρό σύστημα ασφαλείας των επερχόμενων Ολυμπιακών Αγώνων του 2004.

Δεν θα ασχοληθώ με τα κριτήρια με τα οποία έγινε η επιλογή του ομίλου που θα υλοποιούσε το σύστημα C4I. Αυτό, εάν κρύβει σκοτεινά σημεία, ανήκει στη Δικαιοσύνη να το προσδιορίσει. Κι εγώ άκουσα διάφορα σχόλια, πολλές φορές από σημαντικά στελέχη, αλλά παραμένουν πάντα στη σφαίρα της προσωπικής άποψης και όχι σε απτά γεγονότα. Όμως, η προσπάθεια υλοποίησης του συγκεκριμένου έργου ξεκίνησε με τη συνταγή της αποτυχίας:

· Αντί ένα τόσο μεγάλο έργο υψηλής τεχνολογίας να προσδιοριστεί με βάση τις τεχνικές του απαιτήσεις και να ανατεθεί σε ένα διεθνή ή Ελληνικό κατασκευαστικό όμιλο, ο οποίος θα είχε συγκεκριμένους προμηθευτές και διαδικασίες υλοποίησης, και θα ήταν υπεύθυνος για το τελικό αποτέλεσμα, το όλο εγχείρημα αντιμετωπίστηκε ως προμήθεια αμυντικού υλικού, υπογράφηκε από το Υπουργείο Εθνικής Αμυνας και διοικήθηκε από το Υπουργείο Δημόσιας Τάξης με τη συμμετοχή της Οργανωτικής Επιτροπής των Ολυμπιακών Αγώνων. Αυτό δημιούργησε αυτομάτως πολλαπλούς πόλους και κέντρα λήψης αποφάσεων τα οποία κινούνταν με εξαιρετικά δύσκαμπτο τρόπο και οι ατέρμονες συσκέψεις στο Υπουργείο Δημόσιας Τάξης που παρακολούθησα, ποτέ δεν έφεραν κάποιο απτό αποτέλεσμα, πέρα από τη διατύπωση πολλών ευχολογίων.

· Η σύμβαση που υπογράφηκε μεταξύ του προμηθευτή ομίλου SAIC/Siemens και του Ελληνικού Δημοσίου, δεν ελέγχθηκε ποτέ από ένα Τεχνικό Σύμβουλο κατά τη φάση της κατάρτισής της, ώστε να εντοπισθούν οι σοβαρές ασάφειες γύρω από την τεχνική υλοποίηση του έργου και να προσδιοριστούν συγκεκριμένες προδιαγραφές βάσει των οποίων θα γινόταν η υλοποίηση αυτή. Έτσι, ένα από τα σημαντικότερα έργα υψηλής τεχνολογίας της χώρας ελέγχθηκε για την πληρότητά του από δικηγόρους, οικονομολόγους και στρατιωτικούς οι οποίοι ποτέ τους δεν είχαν αντικρίσει εργοτάξιο. Ο δε «ειδικός» σύμβουλος ασφαλείας από την Αυστραλία, ο οποίος αμείφθηκε με τεράστια ποσά για να συντάξει τις προδιαγραφές λειτουργίας του C4I είχε στο προσωπικό του μόνο έναν (1) αρχιτέκτονα με ελάχιστη εμπειρία σε έργα. Όταν η Ομάδα μου για πρώτη φορά είδε κάποιους από τους όρους της (υπογεγραμμένης ήδη) Σύμβασης, μείναμε έκπληκτοι από το μέγεθος της αβλεψίας των υπευθύνων και προβλέψαμε καταστροφική πορεία για τα συμφέροντα του Δημοσίου.

· Οι προδιαγραφές προέβλεπαν αυθαίρετα την ομαλή λειτουργία ενός on-line συστήματος πληροφόρησης στο οποίο θα συνεργάζονταν αρμονικά 1100 υπολογιστές, τη στιγμή που το μεγαλύτερο αντίστοιχο σύστημα στη Ν.Υόρκη μέχρι εκείνη τη στιγμή αξιοποιούσε 120 περίπου υπολογιστές. Το θλιβερό αποτέλεσμα ήταν κατά τη διάρκεια των αγώνων το σύστημα να καταρρέει όταν έμπαιναν on-line πάνω από 80 σημεία.

· Αν και το Δημόσιο γνώριζε πολύ καλά από καιρό ότι κάποια στιγμή θα έπρεπε να εγκαταστήσει τον Ανάδοχο του C4I στις διάφορες αθλητικές εγκαταστάσεις, δεν έπραξε τίποτα ώστε να δεσμεύσει τις εταιρείες που κατασκεύαζαν τις εγκαταστάσεις αυτές να δεχθούν την κοινοπραξία SAIC/Siemens τότε που έπρεπε, στα εργοτάξιά τους. Η Ομάδα μου, άκουγε καθημερινά τους εργοταξιάρχες των κατασκευαστικών εταιρειών να μας λένε (σε διάφορα στάδια αδιαφορίας ή εχθρότητας): «δεν ξέρω τίποτα, αφού τελειώσουμε εμείς και παραδώσουμε το έργο στη ΓΓΑ (ή τη ΓΓΔΕ), τότε μόνο θα μπούνε οι ανάδοχοι του C4I». Έτσι, με την ολιγωρία και την εξοργιστική έλλειψη συντονισμού, επιτρέψαμε στη SAIC/Siemens να χάσει 5-6 κρίσιμους μήνες και να μας «ζητάει τα ρέστα» επειδή ανετράπη εντελώς το χρονοδιάγραμμα υλοποίησης του έργου.

· Για όλο το έργο του C4I δεν υπήρξε ούτε ένας θεσμοθετημένος από τη σύμβαση Επιβλέπων Μηχανικός!!! Η Ομάδα Τεχνικών Συμβούλων, την οποία συντόνιζα, κλήθηκε στο Έργο τον Ιούλιο του 2003 χωρίς καμία επίσημη αρμοδιότητα να επιβάλλει λύσεις και να ελέγχει ουσιαστικά τον Ανάδοχο. Η αρχική μας λειτουργία, (όπως την φαντάστηκαν οι ιθύνοντες «εγκέφαλοι») ήταν η απλή αναφορά προόδου, στην οποία συνειδησιακά ως μηχανικοί αρνηθήκαμε να περιοριστούμε. Όποιες αρμοδιότητες αναλάβαμε τις αναλάβαμε λίγο-πολύ μόνοι μας και αυθαίρετα, γιατί όταν μιλούσαμε στους αστυνομικούς και στρατιωτικούς για τα κρίσιμα θέματα των κακοτεχνιών και των ελλείψεων, μας κοιτούσαν σα να μιλούσαμε Κινέζικα.

· Πολλοί έντιμοι και εργατικότατοι αστυνομικοί και στρατιωτικοί, πρόεδροι και μέλη επιτροπών παραλαβής των διαφόρων υποσυστημάτων του C4I κατακλύζονταν από έναν ορυμαγδό λάθρα διορισθέντων ατόμων και από ένα περιρρέον κλίμα αδιαφορίας για την πρόοδο του έργου και τα μεσο/μακρο-πρόθεσμα συμφέροντα του Δημοσίου. Καμία προσπάθεια δεν έγινε ώστε να καταγραφούν οι ελλείψεις και παραλείψεις του Αναδόχου, ώστε το Δημόσιο να έχει στα χέρια του κάποια ισχυρά διαπραγματευτικά στοιχεία. Οι επανειλημμένες επιστολές που συνέταξε η ομάδα μου για τα θέματα αυτά πέρασαν εντελώς απαρατήρητες από ανθρώπους που έβλεπαν το όλο εγχείρημα ως εφαλτήριο για το επόμενο στάδιο της καριέρας τους στο Δημόσιο ή την πολιτική. Οι λίγοι που ενδιαφέρθηκαν, δεν κατάφεραν να επιτύχουν τίποτα για να αλλάξει η κακή κατάσταση.

· Υπήρχε ένα έντονο κλίμα ανταγωνισμού για την εξασφάλιση αρμοδιοτήτων μεταξύ της Γενικής Διεύθυνσης Ασφαλείας του «Αθήνα 2004» (η οποία καταργήθηκε μετά από κάποιο διάστημα) και της ΔΑΟΑ, μέσα στο οποίο οι μόνοι μηχανικοί του Έργου (η ομάδα μου δηλαδή) ένοιωθαν ότι τους επεφυλάσσετο ρόλος δικαιολογητή διαφόρων αποφάσεων. Βλέπαμε να υπερκοστολογούνται πολλές πρόσθετες εργασίες, αλλά ποτέ οι διαφορετικές κοστολογήσεις μας δεν χρησίμευαν ως διαπραγματευτικό όπλο από το Ελληνικό Δημόσιο και ο Ανάδοχος τελικά έπαιρνε αυτά που ζητούσε. Οι συμπαθέστατοι και ευγενέστατοι (όσο τους γνώρισα προσωπικά) κύριοι Δενδρινός και Τερπεκλής είχαν κάθε ευκαιρία και δικαίωμα να εκμεταλλευθούν κατάλληλα και προς όφελος των εταιρειών τους αυτή τη θλιβερή οπερέτα που ονομαζόταν Πελάτης.

· Η αδυναμία του Δημοσίου να επιβάλλει έστω και κάποιο στοιχειώδες επίπεδο ελέγχου στο έργο γινόταν εμφανής, όσο πλησίαζε η ημερομηνία έναρξης των Ολυμπιακών Αγώνων. Ο υφυπουργός κ. Μαρκογιαννάκης έφθανε σε σημείο νευρικού κλονισμού στις συσκέψεις, εξ αιτίας των καθυστερήσεων, αλλά η SAIC/Siemens είχε πάντα ένα λόγο για αυτές, και οι όποιες ευθύνες της κοινοπραξίας χάνονταν μέσα στους οργανωτικούς λαβυρίνθους ενός έργου που ελάχιστοι είχαν τη δυνατότητα και τις γνώσεις να παρακολουθήσουν. Εδώ πρέπει να τονιστεί ότι ο κ. Μαρκογιαννάκης ήταν ο μόνος που έδωσε εντολή να πράξουμε ό,τι ήταν αναγκαίο, αλλά η επιμονή του αυτή δεν έκανε καλό στην πολιτική του καριέρα.

· Η φράση «ποιότητα κατασκευής» χάθηκε μέσα στην πρεμούρα της υλοποίησης και όταν τα μέλη της ομάδας μου την ανέφεραν, γινόμασταν αντικείμενο ειρωνικών σχολίων περί φερετζέ της Μαριορής. Όταν δε, μετά τους αγώνες, μας ζητήθηκε να συμμετέχουμε στη διαδικασία παραλαβής του έργου, ο ποιοτικός παράγων δεν επέτρεψε σε κανένα από τους μηχανικούς της ομάδας μου να υπογράψει ότι το έργο αυτό περαιώθηκε με επιτυχία. Οι ελλείψεις και κακοτεχνίες ήταν κραυγαλέες και οι περισσότερες από αυτές απλά κρύφτηκαν με την αποξήλωση των συστημάτων και την αναδιανομή του εξοπλισμού μέσα στις υπηρεσίες του Δημοσίου, κατά τρόπο που έκανε την αξιολόγηση του συστήματος αδύνατη. Το γενικότερο consensus σε όλα τα επίπεδα ήταν ότι η παραλαβή του έργου δεν θα ήταν τεχνική ή διοικητική, αλλά πολιτική πράξη, στο τέλος.

Τα παραπάνω είναι λίγα μόνο από τα στοιχεία που οδήγησαν σε φιάσκο ένα τόσο σημαντικό έργο. Και δυστυχώς, το έργο αυτό είναι ένα από τα δεκάδες που έγιναν κατά την περίοδο των Ολυμπιακών Αγώνων και εξακολουθούν να γίνονται και σήμερα, πολλές φορές υπό τη διοίκηση φορέων εξίσου αναρμόδιων και αδιάφορων για την τελική τους έκβαση.

Σύμφωνοι, υπήρξαν ιδιωτικές εταιρείες που είχαν τόσο τα μέσα, όσο και την ευκαιρία να εκμεταλλευθούν το σαθρό σύστημα οργάνωσης του Ελληνικού Δημοσίου. Δεν ήταν οι πρώτοι, και δεν θα είναι οι τελευταίοι που θα το πράξουν. Αυτός είναι ο ρόλος τους εάν δεν θέλουν να εξαφανιστούν ως είδος.

Η βλακεία, η αδιαφορία, το βόλεμα και το λάδωμα δεν έχουν κομματικά χρώματα. Απαντώνται παντού στη χώρα μας και είναι περισσότερο ανθρώπινες και κοινωνικές ιδιότητες και λιγότερο κομματικές.

Το να κατανοήσουμε κάτι τέτοιο, όμως, θα μας υποχρέωνε να κοιτάξουμε καλύτερα στον καθρέφτη μας και αυτό δεν το θέλουμε, έτσι δεν είναι;

ΦΩΤΙΣΜΟΣ ΔΗΜΑΡΧΕΙΟΥ ΚΑΙ ΠΝΕΥΜΑΤΙΚΟΥ ΚΕΝΤΡΟΥ ΚΑΛΑΜΑΤΑΣ

Μια φωτογραφία μόνο από το Δημαρχείο Καλαμάτας, όπως φωτίστηκε βάσει της μελέτης του γραφείου μας.

ΑΣΤΙΚΟΣ ΦΩΤΙΣΜΟΣ

Μέχρι πριν από λίγες δεκαετίες, οι εφαρμογές αστικού φωτισμού στη χώρα μας εξαντλούνταν στην τοποθέτηση ενός απλού λαμπτήρα πυρακτώσεως με ένα τσίγκινο καπελάκι στους ιστούς της ΔΕΗ. Η τεχνική αυτή έχει επιβιώσει ακόμα και στις μέρες μας σε ορισμένα νησιά και παραδοσιακούς οικισμούς και ίσως αποτελεί και την πλέον ενδεδειγμένη μέθοδο φωτισμού των σοκακιών ανάμεσα στα παραδοσιακά κτίρια αυτών των περιοχών, γι’αυτό και δεν θα πρέπει να αλλάξει, κυρίως για λόγους αισθητικής και παράδοσης.

Ο όρος «αστικός φωτισμός» αποτελεί κάτι σχετικά νέο για τη χώρα μας. Οι δημόσιες υπηρεσίες, στα έργα που προκηρύσσουν εξακολουθούν να τον αναφέρουν ως «οδοφωτισμό», εντάσσοντάς τον στην ίδια κατηγορία με τον φωτισμό των οδικών αρτηριών και των αυτοκινητοδρόμων. Ομως, όπως θα δούμε παρακάτω, τα ζητούμενα από μία εγκατάσταση αστικού φωτισμού είναι διαφορετικά από αυτά που απαιτούνται για τον ασφαλή φωτισμό ενός αυτοκινητόδρομου.

Ως αστικό φωτισμό (απ’ευθείας μετάφραση του αντίστοιχου Αγγλικού όρου Urban Lighting) ορίζουμε τις εγκαταστάσεις αυτές που έχουν σκοπό να φωτίσουν τον περιβάλλοντα χώρο ενός πολεοδομικού ιστού, όπου κινούνται άνθρωποι, ποδήλατα και οχήματα με χαμηλές ταχύτητες, δηλαδή τον φωτισμό στα παρακάτω σημεία:

· Πεζόδρομοι

· Περιβάλλοντες χώροι κτιρίων

· Πάρκα

· Πλατείες

· Κήποι

· Προαστιακές οδοί

Σε αυτό το άρθρο θα εξετάσουμε τις δυνατότητες που μας δίνει η τεχνολογία στο σχεδιασμό μιας αποτελεσματικής και αισθητικά αποδεκτής εγκατάστασης αστικού φωτισμού, καθώς και τους κανόνες που ρυθμίζουν το σχεδιασμό αυτό. Ο οδικός φωτισμός αποτελεί ένα ξεχωριστό κεφάλαιο με το οποίο θα πρέπει να ασχοληθούμε σε μελλοντικές δημοσιεύσεις.

ΙΣΤΟΡΙΚΗ ΑΝΑΔΡΟΜΗ

Η ιστορία του αστικού φωτισμού ξεκινάει πολύ πριν τη βιομηχανική επανάσταση. Από την κλασσική Ελλάδα και τη Ρώμη υπάρχουν αρχαιολογικά ευρήματα από τις πρώτες προσπάθειες του ανθρώπου να κρατήσει το σκοτάδι και τους φόβους που αυτό δημιουργούσε, έξω από τις πόλεις του. Δαυλοί, λαδοφάναρα, πυρές και οτιδήποτε άλλο μπορούσε να παράγει φως, βοηθούσαν το διαβάτη να νοιώσει περισσότερο ασφαλής από τους κινδύνους της νύχτας.

Η βιομηχανική επανάσταση και η συνεπακόλουθη αστικοποίηση των πληθυσμών επέβαλε πιο συστηματικές προσπάθειες φωτισμού των δρόμων, κυρίως για λόγους ασφαλείας, αν και τα φανάρια φωταερίου στα αστικά κέντρα δεν αποτελούσαν τον ιδανικό φωτισμό που θα απέτρεπε την εγκληματικότητα. Η λογοτεχνία του 19^ου αιώνα μας δίνει με γλαφυρό τρόπο μια ιδέα για τις συνθήκες που επικρατούσαν τις νύχτες στα σοκάκια του Λονδίνου ή του Παρισιού.

Η καθιέρωση του λαμπτήρα πυρακτώσεως έφερε μία πραγματική επανάσταση στην εξέλιξη του αστικού φωτισμού. Το Παρίσι ήταν η πρώτη Ευρωπαϊκή πρωτεύουσα που εγκατέστησε χιλιάδες λαμπτήρες στους δρόμους της, κερδίζοντας έτσι το χαρακτηρισμό της «πόλης του φωτός» και μειώνοντας ταυτόχρονα δραματικά τον αριθμό των εγκληματικών επιθέσεων.

Από τα τέλη του 19^ου αιώνα και για 60 χρόνια δεν υπήρξαν δραματικές αλλαγές στην τεχνολογία του αστικού φωτισμού. Οι λαμπτήρες πυρακτώσεως αποτελούσαν το μοναδικό ίσως μέσον φωτισμού, ενώ δεν είχαν γίνει σοβαρές προσπάθειες να κατασκευαστούν αποτελεσματικά φωτιστικά σώματα, με το κύριο βάρος να πέφτει στην αισθητική τους.

Η τεχνολογία των λαμπτήρων εκκενώσεως υψηλής έντασης (high intensity discharge ή HID) αποτέλεσε τη δεύτερη επανάσταση στην εξέλιξη του αστικού φωτισμού. Ενώ ένας τυπικός λαμπτήρας πυρακτώσεως αποδίδει περίπου 8-10 lm/w (lumen/watt) καταναλισκόμενης ηλεκτρικής ισχύος, ένας λαμπτήρας HID (ατμών Νατρίου ή Υδραργύρου), ακόμα και ξεπερασμένης για την εποχή μας τεχνολογίας απέδιδε 40-75 lm/w, δηλαδή την πενταπλάσια φωτιστική ισχύ.

Το μειονέκτημα των νέων αυτών λαμπτήρων ήταν το αυξημένο κόστος των φωτιστικών σωμάτων και λαμπτήρων, ο «νεκρός» χρόνος που απαιτείται μεταξύ της σβέσης και της επανεκκίνησης των λαμπτήρων και ο χαμηλός δείκτης χρωματικής απόδοσης (Color Rendering Index ή CRI) σε σύγκριση με τους λαμπτήρες πυρακτώσεως, ο οποίος, με άριστα το 100 για το ηλιακό φως, κυμαίνεται στο 90-95 για ένα λαμπτήρα πυρακτώσεως και 25-45 για ένα λαμπτήρα HID Νατρίου ή Υδραργύρου. Ομως, η σημαντικά αυξημένη ένταση του φωτισμού για ίδιου μεγέθους ηλεκτρική κατανάλωση αποτέλεσε τον καθοριστικό παράγοντα που οι λαμπτήρες HID εκτόπισαν σταδιακά τους λαμπτήρες πυρακτώσεως από τις εγκαταστάσεις αστικού φωτισμού, σε συνδυασμό με την εξέλιξη της τεχνολογίας HID ώστε κάποιοι από τους λαμπτήρες αυτούς (Low Pressure Sodium) να φθάσουν να αποδίδουν μέχρι και 200 lm/w.

Ενα άλλο δυσμενές φαινόμενο που προκλήθηκε από την εκτεταμένη χρήση των λαμπτήρων HID ήταν η σημαντική αύξηση της άεργης ισχύος στα δίκτυα, εξ αιτίας των ισχυρών επαγωγικών ρευμάτων που προκαλούνται από τη διαδικασία λειτουργίας των λαμπτήρων αυτών. Ομως, σταδιακά το πρόβλημα αυτό εξαλείφθηκε με τη χρήση πυκνωτών στα φωτιστικά σώματα ή άλλων διατάξεων βελτίωσης του συντελεστή ισχύος (cosφ).

Την ίδια εποχή, η εξέλιξη των λαμπτήρων φθορισμού περιορίστηκε κυρίως στις εσωτερικές εγκαταστάσεις φωτισμού των κτιρίων και δεν έγινε εφικτή για εγκαταστάσεις αστικού φωτισμού μέχρι πρόσφατα, όπου πολλά φωτιστικά σώματα που διατίθενται, χρησιμοποιούν λαμπτήρες «οικονομίας» ή Compact Fluorescent Lamps (CFL), όπως είναι ο σωστός τεχνικός τους όρος.

Κατά την τελευταία πενταετία υπήρξε ραγδαία διάδοση των λαμπτήρων μεταλλικών αλογονιδίων σε κεραμικό καυστήρα, τύπου CDM. Οι λαμπτήρες αυτοί, αν και κατηγορίας HID, έχουν εξαιρετικά χαρακτηριστικά απόδοσης των χρωμάτων (CRI 80-90) και προσφέρουν μία ιδανική λύση που συνδυάζει χαμηλή κατανάλωση με έντονο φωτισμό υψηλής πιστότητας.

Στην Ελλάδα έχουν υιοθετηθεί πολλές και δυστυχώς (τις περισσότερες φορές) ακατάλληλες λύσεις αστικού φωτισμού, από τις διάφορες δημόσιες ή δημοτικές αρχές. Ακόμα και σε έργα που κατασκευάζονται αυτή την εποχή, στις περισσότερες περιπτώσεις δεν γίνεται κανένας έλεγχος συμμόρφωσης με τις ισχύουσες ευρωπαϊκές και ελληνικές οδηγίες, ενώ δεν υπάρχει καμία αρμόδια αρχή που θα επέβαλλε περιορισμό της φωτορρύπανσης στις πόλεις που ζούμε.

Η ισχύουσα νομοθεσία περί δημοσίων και δημοτικών έργων δεν επιτρέπει στο μελετητή να προδιαγράψει με ακρίβεια τα φωτιστικά σώματα που αυτός θεωρεί κατάλληλα για την υλοποίηση της μελέτης του και τις περισσότερες φορές αυτά αντικαθίστανται, στην πορεία της ολοκλήρωσης του έργου, από φθηνά, χαμηλής ποιότητας φωτιστικά σώματα τα οποία δεν έχουν τα κατάλληλα φωτοτεχνικά χαρακτηριστικά.

Παρ’όλα αυτά, όλο και περισσότεροι μηχανικοί και αρχιτέκτονες δείχνουν ενδιαφέρον να ενημερωθούν για τις λύσεις και τα εργαλεία που είναι διαθέσιμα, προκειμένου να σχεδιάσουν μία σωστή εγκατάσταση αστικού φωτισμού. Το παρόν άρθρο, δεν μπορεί βέβαια να καλύψει όλο το φάσμα της απαιτούμενης ενημέρωσης ενός μηχανικού, αλλά θα προσπαθήσει να κινηθεί προς αυτή την κατεύθυνση, με την ελπίδα του γράφοντος ότι θα δούμε σύντομα σημαντικές βελτιώσεις στον τρόπο σχεδιασμού και υλοποίησης των εγκαταστάσεων αυτών.

ΠΡΟΚΑΤΑΡΚΤΙΚΟΣ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΣ

Βασική αρχή στο σχεδιασμό μιας εγκατάστασης αστικού φωτισμού είναι πάντα η ιδέα και το όραμα του σχεδιαστή. Πρέπει να αποφασίσει πρώτα απ’όλα τι «ατμόσφαιρα» θέλει να δημιουργήσει και αυτό φυσικά εξαρτάται από το περιβάλλον.

Μία μελέτη Αστικού Φωτισμού συνιστάται να έχει ως βασικό οδηγό την Ευρωπαϊκή προδιαγραφή CIE 136-2000, “Guide to the Lighting of Urban Areas”. Ειδικά για το φωτισμό των οδών κυκλοφορίας πεζών και ποδηλάτων πρέπει να ικανοποιούνται οι παρακάτω συνθήκες για τη διευκόλυνσή τους:

· Να μπορούν να προσανατολίζονται οπτικά μέσα στο περιβάλλον

· Να διακρίνουν εμπόδια στην πορεία τους

· Να αντιλαμβάνονται τις κινήσεις και τις προθέσεις άλλων ανθρώπων

· Να μπορούν να διαβάζουν τη σήμανση των οδών

· Να αναγνωρίζουν διάφορα σημεία αναφοράς, δοχεία απορριμάτων, κράσπεδα, πυροσβεστικούς κρουνούς κλπ.

· Να απολαμβάνουν την εμφάνιση του δρόμου και του περιβάλλοντος.

Για το λόγο αυτό, πρέπει να γίνονται υπολογισμοί των διαφόρων λύσεων φωτισμού, όχι μόνο για την οριζόντια ένταση του φωτισμού στο επίπεδο του εδάφους, αλλά και ημικυλινδρικά, σε ύψος 1,50 μ. προσομοιώνοντας με αυτό τον τρόπο έναν άνθρωπο που κινείται μέσα στο περιβάλλον.

Επίσης, ενώ η επιρροή θάμβωσης πρέπει να ρυθμίζεται με βάση τις οδηγίες της CIE 115-1995, πρέπει παρ’όλα αυτά να εξασφαλίζεται μία ευχάριστη ατμόσφαιρα στον περιπατητή, συνεπώς ένα μικρό θαμβωτικό αποτέλεσμα μπορεί να γίνει αποδεκτό για το σκοπό αυτό, προκειμένου αυτός να μπορεί να διακρίνει τα δένδρα, τους θάμνους και τα άλλα αντικείμενα που βρίσκονται γύρω του.

Η χρωματική απόδοση της φωτιστικής πηγής έχει μεγάλη επιρροή στο φωτιστικό αποτέλεσμα, συνεπώς αποτελεί μία σημαντική παράμετρο στο σχεδιασμό του φωτισμού, όπως προσδιορίζεται και από την προδιαγραφή CIE 94-1993 (Guide for floodlighting). Από μελέτες πού έγιναν πρόσφατα, για ίδια επίπεδα φωτισμού σε ένα χώρο, η αντίληψη τουπεριβάλλοντος είναι πολύ καλύτερη όταν αυτό φωτίζεται από λαμπτήρες υψηλού δείκτη CRI (> 80).

H τοποθέτηση φωτιστικών σωμάτων ανάμεσα σε δένδρα είναι επίσης άλλη μία σημαντική παράμετρος, οι αρχές της οποίας ορίζονται στην προδιαγραφή CIE 32-1997.

Γενικά, και σύμφωνα με τις παραπάνω προδιαγραφές, για πάρκα, τα ελάχιστα επίπεδα φωτισμού που πρέπει να επιτυγχάνονται σε περιοχές κυκλοφορίας πεζών είναι τα ακόλουθα:

Ε_Η avg = 5,00 lux, Ε_Η min = 2,00 lux, E_SC min = 2,00 lux

Παρ’όλα αυτά, είναι δυνατόν να επιλεγεί η εφαρμογή διαφορετικής Προδιαγραφής, όπως αυτή ορίζεται στο Πρότυπο CIE Publication No115 "Recommendations for the lighting of roads for motor and pedestrian traffic” στην οποία συνιστώνται κατηγορίες φωτισμού σύμφωνα με τον παρακάτω πίνακα:

ΠΕΡΙΓΡΑΦΗ ΠΕΖΟΔΡΟΜΟΥ	ΚΑΤΗΓΟΡΙΑ ΦΩΤΙΣΜΟΥ	Eh avg (Lux)	Eh min (Lux)
Δρόμοι υψηλού γοήτρου	Ρ1	20	7,5
Δρόμοι με έντονη νυχτερινή κίνηση πεζών και ποδηλάτων	Ρ2	10	3
Δρόμοι με μέση νυχτερινή κίνηση πεζών και ποδηλάτων	Ρ3	7,5	1,5
Δρόμοι με ελάχιστη νυχτερινή κίνηση πεζών και ποδηλάτων, που σχετίζεται με παρακείμενες ιδιοκτησίες	Ρ4	5	1
Δρόμοι με ελάχιστη νυχτερινή κίνηση πεζών και ποδηλάτων, που σχετίζεται με παρακείμενες ιδιοκτησίες, όπου όμως είναι σημαντική η ανάδειξη του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα του περιβάλλοντος	Ρ5	3	0,6
Δρόμοι με πολύ ελάχιστη νυχτερινή κίνηση πεζών και ποδηλάτων, που σχετίζεται με παρακείμενες ιδιοκτησίες, όπου όμως είναι σημαντική η ανάδειξη του αρχιτεκτονικού χαρακτήρα του περιβάλλοντος	Ρ6	1,5	0,2
Δρόμοι όπου απαιτείται μόνο η οπτική καθοδήγηση που παρέχεται από το φωτιστικό σώμα.	Ρ7	-	-

Eίναι αυτονόητο ότι η τήρηση των προαναφερομένων προδιαγραφών εξασφαλίζει ότι δεν θα παρατηρούνται ανεπιθύμητες παρενέργειες στο οικοσύστημα της περιοχής από φωτορρύπανση. Αλλωστε, το μικρό σχετικά ύψος των ιστών που συνήθως επιλέγονται σε εγκαταστάσεις αστικού φωτισμού (3,50-5,00 μ.) και οι ανακλαστικές και σκιαστικές διατάξεις των φωτιστικών, πρέπει να εξασφαλίζουν ότι δεν θα διαχέεται ακτινοβολία προς τον ουρανό και τα ψηλότερα κλαδιά που φιλοξενούν πουλιά σε μία περιοχή φύτευσης, γι αυτό και οι ακαλαίσθητες «μπάλλες» που έχουν γεμίσει τις πλατείες και τα πάρκα μας κρίνονται εντελώς ακατάλληλες.

Τέλος, τα φωτιστικά σώματα που θα επιλεγούν, πρέπει να έχουν μεγάλη αντοχή στο βανδαλισμό και στις μηχανικές καταπονήσεις (δείκτη ΚΙ 9-10) και υψηλό βαθμό στεγανότητας (>ΙΡ65).

ΕΡΓΑΛΕΙΑ ΦΩΤΟΤΕΧΝΙΚΗΣ ΑΝΑΛΥΣΗΣ

Στην εποχή μας έχουμε στη διάθεσή μας πλήθος εργαλείων και προϊόντων φωτισμού που μας βοηθούν να υλοποιήσουμε τις ιδέες μας στο σχεδιασμό μιας εγκατάστασης αστικού φωτισμού. Επίσης, όπως προαναφέρθηκε, υπάρχουν πλέον αρκετές τεχνικές οδηγίες από τις αρμόδιες ευρωπαϊκές επιτροπές που μας καθοδηγούν όσον αφορά τους κανόνες που πρέπει να ακολουθούμε για μία ασφαλή, λειτουργική και αισθητικά άρτια εγκατάσταση.

Στο διαδίκτυο διατίθενται δωρεάν κάποια πάρα πολύ καλά προγράμματα φωτοτεχνικών υπολογισμών εσωτερικών και εξωτερικών χώρων, τα οποία βελτιώνονται συνεχώς και μπορούν να βοηθήσουν το μελετητή να προσδιορίσει τα επίπεδα φωτισμού ανάλογα με το είδος και τη διάταξη των φωτιστικών σωμάτων που θα επιλέξει. Τέτοια προγράμματα, όπως τα Calculux, Relux και Dialux δέχονται βιβλιοθήκες φωτιστικών σωμάτων από τους περισσότερους μεγάλους κατασκευαστές ειδών φωτισμού, οι οποίες επίσης διατίθενται δωρεάν στο διαδίκτυο στις αντίστοιχες ιστοσελίδες των κατασκευαστών αυτών και αποτελούν πολύτιμα βοηθήματα στη σύνταξη μιας φωτοτεχνικής μελέτης. Τα προγράμματα αυτά δίνουν αναλυτικά στοιχεία και γραφικές παραστάσεις των εντάσεων φωτισμού που επιτυγχάνονται στον περιβάλλοντα χώρο ή στον δρόμο, βάσει στοιχείων γεωμετρίας, χρώματος, υλικού και υφής που θα περιγράψει ο χρήστης για κάθε επιφάνεια. Παρ’όλα αυτά, συνιστάται, μετά το πέρας της κατασκευής, ο μελετητής να λάβει επιτόπια στοιχεία με τη βοήθεια μίας απλής συσκευής φωτομέτρησης (λουξόμετρου), προκειμένου να επαληθεύσει και να βαθμονομήσει τους υπολογισμούς του για μελλοντικές μελέτες.

ΕΠΙΛΟΓΗ ΦΩΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ

Οπως προαναφέρθηκε, κάθε μεγάλος κατασκευαστής φωτιστικών σωμάτων στην Ευρώπη, διαθέτει πληθώρα προϊόντων και φωτιστικών διατάξεων τα οποία έχουν τη δυνατότητα να επιτύχουν το επιθυμητό φωτιστικό αποτέλεσμα και την «ατμόσφαιρα» που θέλει να δώσει ο μελετητής. Ανεξάρτητα λοιπόν με την εταιρεία κατασκευής που θα επιλεγεί, η μελέτη θα πρέπει να επικεντρωθεί στην επιλογή των χαρακτηριστικών που θα ικανοποιούν τις παρακάτω βασικές παραμέτρους:

Α. ΦΩΤΟΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΦΩΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ

Τα φωτοτεχνικά χαρακτηριστικά ενός φωτιστικού σώματος έχουν να κάνουν με τον τρόπο που αυτό διαχέει το παραγόμενο φως από την σημειακή πηγή (λαμπτήρα). Πρέπει δηλαδή να επιλεγεί μία φωτιστική διάταξη που θα εξασφαλίζει τη σωστή κατανομή του φωτός στις επιφάνειες που θέλουμε να φωτίσουμε, χωρίς μεγάλες διακυμάνσεις στα επίπεδα του φωτισμού, και με ελεγχόμενη διάχυση του φωτός στον περιβάλλοντα χώρο, ώστε το διαχεόμενο φως να μην δημιουργεί έντονη θάμβωση στον παρατηρητή.

Υπάρχουν διαφορετικού τύπου ανακλαστικά κάτοπτρα για τον φωτισμό επιφανειών οδών ή πλατειών. Επίσης διατίθενται περσιδωτές διατάξεις για φωτισμό του περιβάλλοντος χώρου σε πλατείες ή πάρκα, καθώς και αμμοβολισμένα ή γαλακτόχρωμα κρύσταλλα (bowls) που επιτρέπουν την ομοιόμορφη διάχυση της ακτινοβολίας στο περιβάλλον, όπου αυτό απαιτείται.

Γενικά πρέπει να γίνεται προσπάθεια να μην υπάρχει υπερβολικός φωτισμός των γύρω κτιρίων, ο οποίος θα ενοχλούσε τους ενοίκους, ενώ ένας ελαφρός διάχυτος φωτισμός θεωρείται αναγκαίος.

Ενα ακόμη σημαντικό στοιχείο είναι η επιλογή των φωτιστικών σωμάτων να γίνεται κατά τρόπο που δεν θα απαιτείται υπερβολικά πυκνή διάταξή τους στο χώρο, γιατί ένα «δάσος» φωτιστικών ιστών θα αλλοιώσει ανεπανόρθωτα τη μορφή του χώρου αυτού.

Β. ΑΙΣΘΗΤΙΚΗ ΣΧΕΔΙΑΣΜΟΥ ΦΩΤΙΣΤΙΚΩΝ ΣΩΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΙΣΤΩΝ

Η αισθητική των ίδιων των φωτιστικών σωμάτων δεν θα πρέπει να είναι διαφορετική από την αισθητική και την αρχιτεκτονική μορφή του περιβάλλοντος χώρου.

Ενα υπερβολικά μοντέρνο φωτιστικό σώμα, ανεξάρτητα από τον ευφυή σχεδιασμό του και τα πρωτοποριακά υλικά κατασκευής του, θα είναι εντελώς παράταιρο και αισθητικά «προσβλητικό» μέσα σε μία περιοχή με παλαιά, πέτρινα ή διατηρητέα κτίρια. Αντίθετα, ένα ορειχάλκινο φαναράκι, αντίγραφο παλαιάς γκαζόλαμπας, επάνω σε σκαλιστό χυτοσιδηρό ιστό, θα φαντάζει ξένο, όταν τοποθετηθεί στον περιβάλλοντα χώρο ενός σύγχρονου εμπορικού κέντρου ή ξενοδοχείου.

Επίσης ο μελετητής θα πρέπει να εξετάσει τη δυνατότητα πολλών κατασκευαστών να παραδώσουν τα φωτιστικά τους σώματα και τους συνοδευτικούς ιστούς τους σε προεπιλεγμένους χρωματισμούς RAL που θα «δένουν» με τα χρώματα του περιβάλλοντος.

Μία σημαντική συμβουλή για ένα νέο μελετητή θα ήταν να επισκέπτεται τις εκθέσεις των κατασκευαστών και να παίρνει μία ιδέα για το πραγματικό μέγεθος των φωτιστικών σωμάτων, το οποίο είναι πάντα μεγαλύτερο από αυτό που ο ίδιος φαντάζεται, επιλέγοντάς το μέσα από ένα κατάλογο. Ετσι θα αποφύγει δυσάρεστες εκπλήξεις όταν τα σώματα παραδοθούν στο έργο.

Γ. ΤΕΧΝΙΚΑ ΧΑΡΑΚΤΗΡΙΣΤΙΚΑ ΛΑΜΠΤΗΡΩΝ

Η επιλογή των λαμπτήρων είναι ίσως μία από τις σημαντικότερες ενέργειες στο σχεδιασμό μιας εγκατάστασης αστικού φωτισμού. Οπως προαναφέρθηκε, η εξέλιξη της τεχνολογίας, μας προσφέρει πληθώρα λύσεων, αν και στη συντριπτική τους πλειοψηφία, τα τελευταία χρόνια έχουν επικρατήσει οι λαμπτήρες HID μεταλλικών αλογονιδίων σε κεραμικό καυστήρα, τύπου CDM.

Oι λαμπτήρες αυτού του τύπου που χρησιμοποιούνται σε εγκαταστάσεις αστικού φωτισμού έχουν στην πλειοψηφία τους ισχύ 70, 100 ή 150W με απόδοση περίπου 6000, 9000 ή 13000 lumen αντίστοιχα. Παράγονται σε διαφορετικούς τύπους κάλυκα, ανάλογα με το φωτιστικό σώμα (G12, E27, ΤD) και έχουν πολύ ικανοποιητική απόδοση και χρόνο ζωής (περίπου 8-10.000 ώρες, που μεταφράζεται σε 4-5 έτη λειτουργίας).

Σε λιγότερες περιπτώσεις χρησιμοποιούνται αυτού του τύπου οι λαμπτήρες με ισχύ 20 και 35W (κυρίως σε στυλίσκους φωτισμού τύπου bollards) ή με ισχύ 250W σε μεγάλου ύψους ιστούς οδοφωτισμού (>10μ.).

Οι λαμπτήρες αυτοί έχουν πολύ καλά χαρακτηριστικά χρωματικής απόδοσης (CRI = 80-90) και εκπέμπουν λευκό φώς σε θερμοκρασία 3000^οΚ (πιο ζεστή απόχρωση) και 4200^οΚ (πιο ψυχρό λευκό φως). Η επιλογή της απόχρωσης του λαμπτήρα είναι πολύ σημαντική για το τελικό αποτέλεσμα και γενικά πρέπει να ακολουθείται ο κανόνας «ζεστά, γήινα υλικά περιβάλλοντος (χώμα, γήινες αποχρώσεις, πορόλιθος κλπ)= ζεστός φωτισμός» και αντίστοιχα «ψυχρά υλικά περιβάλλοντος (μάρμαρο, γρανίτης, γκρί πέτρα, τσιμέντο κλπ) = ψυχρός φωτισμός».

Ενας άλλος τύπος λαμπτήρα που χρησιμοποιείται σπανιότερα είναι αυτός του λευκού Νατρίου (τύπου SDW) ό οποίος αποδίδει το λευκό χρώμα σε απόχρωση λαμπτήρα πυρακτώσεως (2700^οΚ), αλλά με ελαφρώς κατώτερη χρωματική απόδοση και μικρότερη ένταση φωτισμού για την ίδια ισχύ των λαμπτήρων CDM.

Ειδικά σε χαμηλούς στυλίσκους φωτισμού τύπου bollard με κάλυκα Ε27, συνηθίζεται να τοποθετούνται λαμπτήρες οικονομίας τύπου CFL, κυρίως με ισχύ 18-25W. Οταν ο μελετητής κάνει αυτή την επιλογή, καλό είναι να επιλέγει λαμπτήρες με απόχρωση 830 (3000^οΚ). Οι λαμπτήρες αυτοί έχουν το πλεονέκτημα της άμεσης επαναφοράς μετά από στιγμιαία διακοπή ρεύματος.

Η επιλογή λαμπτήρων πυρακτώσεως αλογόνου θα πρέπει να αποφεύγεται, λόγω της υψηλής κατανάλωσης ενέργειας και του μικρού χρόνου ζωής τους (~2500 ώρες), αν και οι λαμπτήρες αυτοί έχουν σχεδόν τέλειο δείκτη χρωματικής απόδοσης. Παρ’όλα αυτά, και επειδή όπως προαναφέρθηκε, οι λαμπτήρες HID όταν σβήσουν χρειάζονται περίπου 4-7 λεπτά για να ξαναλειτουργήσουν, σε περιοχές που είναι σημαντική η παράμετρος της ασφαλείας ενδείκνυται η παράλληλη εγκατάσταση μικρού αριθμού φωτιστικών με λαμπτήρες αλογόνου οι οποίοι θα επανέλθουν αμέσως σε περίπτωση στιγμιαίας διακοπής του ρεύματος (από πτώση τάσης ή κεραυνό).

Η τεχνολογία solid state μας υπόσχεται σημαντικές εξελίξεις στον τομέα των φωτοδιόδων (LED) αλλά, επί του παρόντος, εκτός από ορισμένους μεγάλους κατασκευαστές οι οποίοι προσφέρουν προϊόντα LED για αρχιτεκτονικό κυρίως φωτισμό, ο αστικός φωτισμός δεν έχει επωφεληθεί ιδιαίτερα από τη διαθεσιμότητα τέτοιων προϊόντων, εκτός από κάποια φωτιστικά προσδιορισμού θέσης (markers) που διατίθενται στην αγορά. Συνυπολογίζοντας όμως το γεγονός της εξαιρετικά μικρής κατανάλωσης των φωτοδιόδων και του μεγάλου χρόνου ζωής τους (50-100.000 ώρες), είναι βέβαιο ότι σύντομα θα δούμε περισσότερα διαθέσιμα προϊόντα αστικού φωτισμού, αν και το κόστος τους επί του παρόντος είναι απαγορευτικό για τις απαιτούμενες εντάσεις φωτισμού, στις περισσότερες εφαρμογές.

Δ. ΔΙΑΤΑΞΕΙΣ ΑΥΤΟΜΑΤΙΣΜΟΥ ΚΑΙ ΕΞΟΙΚΟΝΟΜΗΣΗΣ ΕΝΕΡΓΕΙΑΣ

Υπάρχουν αυτόνομες και εξαρτώμενες διατάξεις για την αφή και σβέση μιας εγκατάστασης αστικού φωτισμού.

Οι αυτόνομες διατάξεις λειτουργούν είτε χειροκίνητα, είτε με τη βοήθεια διατάξεων φωτοκυττάρων και χρονοδιακοπτών, τα οποία ενεργοποιούν τα ρελαί τροφοδοσίας των κυκλωμάτων.

Οι εξαρτώμενες διατάξεις είναι αυτές που λειτουργούν βάσει κάποιου καθορισμένου σήματος από τρίτο παροχέα, όπως η ΔΕΗ η οποία διαθέτει φερόμενη συχνότητα στο δίκτυό της για την αφή και σβέση των οδοφωτισμών.

Επίσης, στην αγορά διατίθενται διατάξεις εξοικονόμησης της ενέργειας με ηλεκτρονικά ballast και συστήματα dimming των λαμπτήρων, έτσι ώστε μετά από κάποια ώρα, όταν η κυκλοφορία έχει ελαχιστοποιηθεί, ο φωτισμός μπορεί να μειωθεί στο 80% ή ακόμα και στο 50% με επακόλουθη σημαντική εξοικονόμηση της καταναλισκόμενης ενέργειας. Οι διατάξεις αυτές, εξ’αιτίας των προηγμένης τεχνολογίας ηλεκτρονικών ballast εξασφαλίζουν και μεγαλύτερο χρόνο ζωής στους λαμπτήρες μιας εγκατάστασης. Ο μελετητής πρέπει όμως να υπολογίζει πάντα πιο είναι το κόστος μιας τέτοιας επένδυσης και κατά πόσο αυτό μπορεί να αποσβεστεί κατά τη διαρκεια της ζωής της εγκατάστασης.

ΕΠΙΛΟΓΟΣ

Ενα άρθρο από μόνο του δεν είναι δυνατόν να καλύψει όλες τις παραμέτρους, τους κανόνες και τις αισθητικές επιλογές που πρέπει να διέπουν το σχεδιασμό μιας εγκατάστασης αστικού φωτισμού. Παρ’όλα αυτά, με όσα αναφέρονται στο άρθρο αυτό, ο γράφων ελπίζει ότι κατάφερε να δώσει μία ιδέα του πόσο σημαντικό είναι το κεφάλαιο «αστικός φωτισμός» και πόσο έχει παραμεληθεί μέχρι σήμερα στη χώρα μας. Ας ελπίσουμε ότι στο μέλλον η κατάσταση αυτή θα αλλάξει, με τη βοήθεια όλων αυτών που εμπλέκονται στο σχεδιασμό και την υλοποίησή του.